Blind duiken: Kijken naar mogelijkheden

“Langzaam wordt het leeg om mij heen. Beelden veranderen in geluiden en structuren. Objecten veranderen in herinneringen van vroeger.

Een visuele beperking zet je hele leven op zijn kop, maar laat je ook anders naar de wereld ‘kijken’. Kijken veranderd in tellen, voelen en horen.

Acht jaar geleden was mijn eerste buitenwaterduik na een oefenseizoen in het zwembad. Ik kon alles zien en beleven. Ik was te gast in de onderwaterwereld. Na mijn eerste buitenwaterduik was ik echt helemaal verknocht aan deze sport. Ik dook door en ik leerde veel. Tot ik drie jaar later problemen kreeg met mijn visus. Ik moest steeds meer in het dagelijks leven inleveren. Maar de duiksport mocht niemand van mij afpakken. Helaas verminderde mijn zicht in de loop van de jaren steeds meer. Bij T.O.V. Gagnan gingen mijn duikmaatje en ik samen uitzoeken wat de mogelijkheden waren binnen de duikwereld. Zo is uiteindelijk de workshop “blind” duiken ontstaan die op zaterdag 2 juli als try-out bij T.O.V. Gagnan is gegeven…” – Kim Noordermeer

 

Aan de hand van mijn buddy duik ik in De Beldert onder. Op naar de kotter, 16 meter diep en best even uit de kant. Ik zwem en tel mijn slagen. Tenminste, dat probeer ik want bij veertien, of was het vijftien ben ik het al kwijt. Ik weet niet meer hoe diep ik ben, ik voel mijn oren en klaar maar weer eens. Ik zie niets, en daardoor gaan al mijn andere zintuigen al heel snel op volle snelheid aan. Ik hoor beter, ik ‘voel’ beter. Al snel weet ik of er duikers dichtbij zijn, en ik hoor de ademhaling en bellen van mijn buddy. Gelukkig heeft hij zijn rebreather thuisgelaten. Wat minder lukt is weten hoe ver ik nog van de bodem ben. Ik denk dat ik netjes zwem, maar het continue handsignaal van mijn buddy, die mijn arm naar beneden en boven blijft duwen, vertelt me anders.

 

We doen mee aan een workshop ‘Blind Duiken’, bij TOV Gagnan. Ontwikkelaars Kim Noordermeer en Rob Kool organiseerden deze dag samen met Lucky Fin als try-out voor de door hun ontwikkelde opleiding. In het eerste rondje ’s morgens zijn er tal van voorbeelden van mensen die in het dagelijks leven prima kunnen zien, maar onder water al regelmatig zonder zicht kwamen te zitten: grotten, lampen die uitvallen, nachtduiken, ineens veel stof. Het is allemaal beperkend. Maar echt geen zicht, daarover kan in deze groep alleen Kim haar ervaringen delen. En als het gaat over het begeleiden van iemand als Kim is Rob de persoon om van te leren.

 

Zelf ervaren

Het doel van de workshop is dan ook duidelijk: je laten ervaren hoe het is om zonder zicht te duiken, en ook hoe het is om iemand die blind duikt te begeleiden. De vraag waarom je duikt, wordt door iedereen verschillend beantwoord. Maar natuurlijk is iedereen het meest nieuwsgierig naar het antwoord van Kim. Ze is duidelijk: ‘Als je in het dagelijks leven keer op keer de belemmering van je beperking ervaart, gaat er een wereld voor je open als je onderwater gaat. Onderwater ervaar je een groot gevoel van vrijheid, zweven en natuur. Een gevoel van “dit kan ik”. En daar kan niets tegenop.’

 

Ik hoor beter, ik ‘voel’ beter.

 

De theorie in de ochtend is al interessant. De communicatiesignalen (zie afbeeldingen), de voorbereiding, de skills, de duik zelf, voor mij wordt duidelijk: niets is meer toeval. Plan je duik en duik je plan, natuurlijk, en in dit geval de verbeterde versie daarvan. We gaan diep op de stof in. Wat is er nodig? Welke handelsvaardigheden? Welke spullen? We beginnen maar eens met de waterkant. Kim legt uit dat de ‘highway’ om het clubhuis van TOV Gagnan haar in staat stelt zelfstandig te bewegen op het terrein. Daar dus geen spullen neerzetten. En meteen les nummer één: als we duiken met iemand met slecht of geen zicht is de weg naar het water net zo belangrijk als de tijd in het water zelf.

 

Bouwen zonder zicht

We mogen onze set opbouwen zonder zicht. Een geblindeerde duikbril zorgt voor totale desoriëntatie. Gelukkig hadden we de kans gekregen om even na te denken over de inhoud van je kist en deze al wat logischer in te delen. Nog steeds is het een uitdaging, maar het gaat aardig. Om me heen is het muisstil, we zijn allemaal zo gefocust en elke afleiding is ook echt meteen vrij irritant. Op de tast weet ik redelijk goed te vinden wat ik zoek, ik kan dingen ook redelijk goed opzetten en aansluiten. Alleen het vullen van mijn loodpockets met de juiste kilo’s is een puzzel. Ook daar kom uiteindelijk uit, hoewel ik me later onderwater toch afvraag of ik scheef hang door de desoriëntatie of doordat mijn pockets scheef gevuld zijn.

 

Om me heen is het muisstil, we zijn allemaal zo gefocust.

 

Op de kant lopen we voor we het water in gaan nog allemaal een parcours van lijnen en obstakels. Gewoon met het gras onder je voeten en een begeleider aan je arm. Het is goed te doen, en toch denk je af en toe ‘waar is het water?’, en ‘wat kwam er ook alweer hierna?’. Als ik bedenk dat ik kon kijken voor ik het parcours kon beginnen en er mensen zijn die nooit weten wat gaat komen, snap ik het belang van het goed kunnen uitleggen van de duikstek en de route nog beter. Ervaring maakt wijzer, zullen we maar zeggen.

 

De buddy’s gaan het water in. We hebben niet allemaal dezelfde opdracht meegkregen, er zijn verschillende groepjes. Gelukkig maar, want stoffig zal het zijn, met al die ‘blinde’ duikers die het niet helemaal precies weten. Wel handig als de beginnende begeleiders nog wat zien. Rob en Kim hebben meerdere oefeningen, die gaan over navigeren, begeleiden en ervaren. En dat doen we.

 

Communicatie

Duiken zonder zicht, zo gaven Kim en Rob al aan, gaat over kijken naar mogelijkheden, niet naar beperkingen. Het is een continu leerproces van zowel degene die blind is als voor de buddy. ‘Je hebt 100 procent vertrouwen nodig in je buddy, je gevoel is leidend en met tellen en visualiseren van wat je gaat doen en aan het doen bent, is er veel mogelijk’, zegt Kim. ‘Het is een kwestie van stap voor stap elke keer weer op zoek naar mogelijkheden en drempels nemen’, vult Rob aan. De belangrijkste vraag die je jezelf als duikmaatje kan stellen: ‘Kan je het aan?’ en de beste vraag als je het even niet weet: ‘Waar moet ik op letten voor jou? Denk nooit voor de ander.’

 

Stapje voor stapje, kijk waar je klaar voor bent.

 

Met elkaar praten is natuurlijk ook belangrijk onder water. We weten allemaal dat dat niet erg lukt met woorden, en dat onze handsignalen, vaak aangevuld met non-verbale andere zichtbare zaken veel informatie geven. Dat valt nu weg. ‘Natuurlijk kan je een volgelaatsmasker opzetten met ingebouwd communicatiesysteem’, zegt Rob. ‘Maar leer het zonder, want als je communicatiesysteem in je masker wegvalt, heb je dit nodig. Daarbij, veel mensen duiken omdat het zo lekker stil is onder water, ook als je blind bent is dat nog steeds een goede reden om te willen duiken. Leer dus de standaardsignalen voor geen zicht. Dan kom je altijd veilig thuis.’

 

Artikel gaat verder na afbeelding

 

Kotter

Inmiddels zwem ik rondom de kotter. Ik voel de nabijheid van een andere duiker, terwijl ik mijn weg vind rondom het wrak. Gerard begeleid mij om de duiker heen, zorgt er voor dat we niet zullen botsen. Ondertussen word ik steeds beter in het inschatten van afstanden en opzoeken van herkenbare punten. Na een rondje om het wrak, waarbij ik echt het gevoel krijg dat ik weet waar ik ben, wat ik voel en op welke plek ik wat kan vinden, gaan we door het wrak heen. Achter er in en voor via het voorste luik eruit. We hebben het op de kant uitvoerig besproken en ondanks dat het echt spannend is, is het vooral ook erg leuk. Ik ga helemaal uit mijn dak als ik weer uit het wrak kom. En als ik terug zwem aan de hand van mijn buddy, is het eigenlijk bijzonder hoe goed ik al ‘de nieuwe taal’ van duiken heb geleerd. Het gaat door me heen dat je deze signalen eigenlijk ook zou moeten leren voor het geval je elkaar in een normale duik ineens heel slecht kan zien.

 

Op de kant gaan we nog ‘even’ onze set afbouwen. Sommigen doen dat volgens opdracht nog altijd blind. Ik haak af, want de vermoeidheid slaat echt toe. Om niet te struikelen over al mijn spullen en me niet te bezeren aan beton, stoelen of anders, doe ik alles dus maar gewoon met mijn ogen open. Het voelt alsof ik afhaak en tegelijkertijd hoor ik Rob: stapje voor stapje, kijk waar je klaar voor bent.

Handsignalen

 

____________________________________________________________

GROOTLETTER- EN BRAILLEKAARTEN

De kaarten van duikstekken zoals we die gebruiken zijn uitermate ongeschikt voor duikers met een visuele beperking. Op dit moment wordt gewerkt aan kaarten met braille en grootletterkaarten voor een aantal stekken. Neem contact op met Kim Noordermeer via Lucky Fin voor meer informatie.

 

Artikel gaat verder na afbeelding

 

 

____________________________________________________________

Lucky Fin

Lucky Fin is een compleet opleidingsprogramma voor duikers met een beperking én hun begeleiders. Dit programma is ontwikkeld door Jan en Marlies Groenhof. Het Lucky Fin-programma, de begeleiders en instructeurs die ermee werken, gaan uit van wat de duiker met een beperking wél kan. Jan en Marlies hielpen ook bij het ontwikkelen van deze workshop ‘Blind Duiken’.

 

Kijk voor meer informatie en de voorwaarden om een Lucky Fin-duikbrevet te halen op de website van de NOB.