De Sound of Mull is een smalle zeestraat tussen het eiland Mull en het vasteland van Schotland. Onder het grijze wateroppervlak liggen hier overal scheepswrakken, overwoekerd door een grote diversiteit aan zeeleven. Door de beschutte ligging is het een van de plekken in Schotland waar je altijd kunt duiken, ongeacht het weer. Vanwege het gevarieerde en rijke onderwaterleven is de Sound of Mull opgenomen in het beschermde zeegebied aan de westkust van Schotland dat zich uitstrekt van het eiland Skye in het noorden tot aan de Sound of Jura in het zuiden. In het hele gebied is de visserij beperkt. We duiken hier vanuit het Lochaline Dive Centre. Na een vroege start met ontbijt en koffie, varen we de Sound op in de boot die is uitgerust met een hydraulische duikerslift, ingebouwde compressor, een ruime en verwarmde stuurhut, stopcontacten en een onbeperkte voorraad thee en koffie.
Een Nederlands tintje
Duikers komen vooral voor de vele scheepswrakken, waaronder de “Big 5”: de Hispania, Rondo, Shuna, Thesis en Breda. Deze vijf grote wrakken zijn allemaal nog redelijk intact, bedekt met leven en liggen op dieptes die voor de meeste sportduikers goed bereikbaar zijn. Alle wrakken worden geroemd als de beste wrakken in het Verenigd Koninkrijk. De Hispania steekt er misschien net een beetje bovenuit vanwege de ingewikkelde structuur en de grote dichtheid van het zeeleven dat haar in de zomermaanden bedekt. De Breda daarentegen, is een wrak met een Nederlands tintje.
De Breda is gebouwd in Schiedam voor de Koninklijke Nederlandsche Stoomboot Maatschappij. Ze kwam in de vaart in december 1921. Het vrachtschip was 122 meter lang en 18 meter breed en werd aangedreven door twee stoomturbinemotoren. Haar maximumsnelheid was ongeveer 15 knopen (28 km per uur). Na de invasie van Nederland in mei 1940 vluchtte de Breda naar Groot-Brittannië. Hier kwam het schip in dienst van een Britse rederij en werd het bewapend met een 120mm kanon.
Explosies
Haar Engelse dienst was van korte duur. Op 23 december 1940 vertrok de Breda in een konvooi op reis naar India. Haar vijf ruimen zaten vol zakken cement, tabak en sigaretten, vliegtuigen, legervrachtwagens, serviesgoed en ander militair spul. De stilte van de avondschemering werd ruw verstoord door de inslag van vier 250-kilo bommen in de zee. Duitse Heinkel He 111-bommenwerpers die vanuit Stavanger (Noorwegen) opereerden, hadden het konvooi in het bomvizier. De Breda kreeg geen directe treffers maar door de kracht van de explosies scheurde een waterinlaatpijp en liep de machinekamer snel vol. De stroom viel uit. De Breda werd op sleeptouw genomen en strandde in ondiep water in Ardmucknish Bay, waar nog een deel van de lading is geborgen. Maar de volgende dag dreef een Schotse storm haar terug in dieper water waar ze zonk naar een gemiddelde diepte van 26 meter. In 1961 is met een ketting het hoogste deel van het wrak verwijderd om gevaar voor de scheepvaart te verminderen. Haar ruimen, nog steeds voor het grootste deel gevuld met lading, liggen open om te verkennen.
Op de plank aan de zijkant ligt het gedemonteerde skelet van een Tiger Moth-vliegtuig.
De duik begint als regel op het achterschip, wat ook meteen het diepste punt van de duik is. De plafonds van het achterste accommodatieblok zijn allang verroest en weggerot, waardoor je gemakkelijk door de hutten kunt zwemmen. Stukken mast en relingen bieden hier houvast aan grote, slanke anjelieren. Je kunt ervoor kiezen een snelle duik naar het roer en de zeebodem te doen, hier dertig meter diep. Of je zwemt langs de romp verder naar voren. Ook hier veel anjelieren, zakpijpen, dodemansduim en bossen veersterren die op hun beurt weer een thuis bieden aan naakstlakken en galathea’s. Op de terugweg naar het dek kom je langs een rij lege patrijspoorten. Het dek bevindt zich op vijftien meter diepte en ligt van voor tot achter vol met geknakte masten en lieren. Daartussen gapen de grote, zwarte gaten van de open ruimen. Voorin het achterste ruim ligt een muur van cementzakken, een prima schuilplaats voor grote congeralen. Daarnaast zie je op het wrak altijd wel pollak en lipvis.
Tiger Moth vliegtuig
Terug op het dek zwem je langs twee hutten, aan weerszijden tussen de ruimen. Net als bij de opbouw op het achterschip zijn de plafonds verdwenen. De wanden zijn gedeeltelijk intact met ronde openingen waar de bronzen patrijspoorten zijn weggehaald. Het volgende ruim ligt ook halfvol met cementzakken, meer vermengd met andere lading. Het ruim ernaast is misschien wel het meest interessant. Onderin liggen de resten van het chassis van een legertruck. Op de plank aan de zijkant het gedemonteerde skelet van een Tiger Moth-vliegtuig.
Van hieruit kun je over het dek of onderlangs doorsteken naar het volgende ruim. Op het stuurboorddek boven het ruim ligt nog een chassis. Hier liggen banden over de bodem verspreid en kon je ooit laarzen en sandalen vinden. Veel kleine lading is intussen “geborgen” door de vele sportduikers die hier zijn langsgekomen. Verder naar voren wordt het wrak steeds rommeliger. Het voorste ruim is onvolledig; voor het ruim is de boeg met de ketting afgezaagd tot één dek onder het hoofddek. Het puin van die actie in 1961 ligt aan bakboordzijde van de boeg. Aan stuurboordzijde ligt een ingestorte mast op de zeebodem op 24 meter diept. De mast wijst de weg naar meer puin vanaf de boeg. Het dek is naar één kant getrokken maar nog wel herkenbaar aan de bolders en relingen. Aan stuurboordzijde van de boeg liggen nog vrachtwagenbanden en de verroeste overblijfselen van een lier.
Reuzenhaai
In de Sound of Mull ligt een hele reeks scheepswrakken zodat je er niet snel raakt uitgekeken. Naast de Big 5 zijn er historische wrakken uit de zeventiende eeuw, Catalina-vliegboten en een aantal diepe vindplaatsen (zestig meter en dieper). Daarnaast zijn er duikplekken met mooi begroeide, kleurrijke rotswanden. Dat maakt het duiken hier heel gevarieerd. Die variatie geldt ook voor het onderwaterleven. De anjelieren, naaktslakken en galathea’s noemden we al. Maar er zijn ook zeezoogdieren waaronder zeehonden, dolfijnen en bruinvissen. In de zomer is er zelfs kans op een ontmoeting met een reuzenhaai (basking shark) die net onder de oppervlakte zijn maag vult met plankton. De Sound of Mull zorgt voor spannende en avontuurlijke duiken. En dan hebben we het nog niet eens over het opvallende, ruige landschap van de Schotse westkust als decor op de achtergrond.