De roep van de orka

‘We zijn onderweg naar onze duikstek als we orka’s signaleren. Dit is onze kans, hier zijn we vijf jaar mee bezig geweest en vandaag komt alles bij elkaar. Ik laat me rustig het water in glijden en wacht op een seintje van Fiona dat ze in mijn buurt komen. Dan laat ik me onder water zakken in de hoop op een ontmoeting. Eerder zagen we al orka’s in de buurt van vissersschepen. Het zijn slimme dieren. Ze houden de vissers in de gaten want ze weten dat bij het ophalen van de netten er altijd wel wat vis uit het net valt. Dat is makkelijk en snel eten, noem het maar fastfood voor orka’s.’ Aan het woord zijn Melvin Redeker en Fiona van Doorn die sinds een aantal jaren de koude wateren van de Noordzee tot arctisch Noorwegen doorkruisen en bijna familie zijn geworden van de orka’s die er leven. In april en mei doen ze hun verhaal in een aantal theaters in het land (zie kader).

Een bultrug schiet als een dartpijl uit de diepte omhoog. Bek open. Ramt dwars door de school heen.

Het is niet bij iedereen bekend dat de Noordzee zo belangrijk is voor de orka’s. Reden voor Melvin en Fiona om deze dieren in de Noordzee als eerste onder water in beeld te brengen. ‘De orka is een top jager,’ zo verklaart Melvin zijn voorliefde voor de imposante zeezoogdieren. ‘Ze staan bovenaan de voedselketen. Geen vijanden. En een indrukwekkend dier met een lengte van zes tot acht meter en een rugvin die 1.80 meter boven het wateroppervlak uitsteekt. Een orka kan wel 3,5 ton wegen.’ Naast orka’s brengen Melvin en Fiona ook andere unieke onderwerpen in beeld. Zoals schichtige bruinvissen en een ongerepte zeebodem waar iedere vierkante centimeter krioelt van het leven. Hun liefde voor ongerepte zeebodems brengt ze soms naar de Brouwersdam waar een schelpdierbank in de Noordzee ligt met ongelofelijk veel zeedahlia’s. Voor de kust van Schotland en bij de Shetland eilanden vonden ze mooie, ongerepte ecosystemen. Grotten vol met dodemansduim, kruip-door-sluip-door zwemgrotten, plekken waar het stikte van de hondshaaien, octopussen en nog veel meer.

Spelen

De orka is een walvisachtige met een indrukwekkende rij tanden. De bijnaam “killer whale” laat niets aan de verbeelding over. Melvin snapt die naam wel: ‘We hebben gezien dat orka’s een zeehond van 300 kilo uit elkaar scheuren. En dat gaat heel snel. Dan ben je wel even stil.’ De “pod” (familie) orka’s waarmee Melvin en Fiona inmiddels een speciale band hebben, trekt ieder jaar vanuit de Atlantische oceaan de Noordzee in. De pod wordt geleid door een vrouwtje, Mousa. ‘Bij orka’s zie je een matriarchale structuur, het oudste vrouwtje is de baas. Zij weet uit ervaring waarschijnlijk ook waar de beste prooi te vinden is.’ In de pod worden de jongeren door hun ouders opgevoed. Melvin heeft gezien hoe jonge orka’s met vogels spelen: ‘De prooi vliegt door de lucht. Op deze manier leren ze jagen en scherpen ze hun jachtinstinct aan. Zo hebben we jonge orka’s ook met een zeehond bezig gezien. Ze bleven hem maar voor zich uitduwen, een half uur lang. Net een kat die met een muis speelt.’

De Schotse orkafamilie heeft jonge zeehonden op het menu staan en kan wel 150 kilometer per dag afleggen. In Noorwegen eten de orka’s haring. In de winterperiode trekken de haringen massaal naar de fjorden en verzamelen zich allemaal in één fjord; een plas water die wel 100 meter diep kan zijn, 60 kilometer lang en 20 kilometer breed. ‘De fjord is helemaal volgepakt met haringen en dat is een waar buffet voor orka’s,’ weet Fiona. ‘Tijdens de jacht wordt er goed samengewerkt. De orka’s jagen de haringen naar de oppervlakte, zo dicht mogelijk bij elkaar. Je krijgt dan een bewegende bal met haringen.’ Melvin vult aan: ‘Wat er toen gebeurde was heel bijzonder. Een bultrug schiet als een dartpijl uit de diepte omhoog. Bek open. Ramt dwars door de school heen. Ik zie dat hij zijn bek vult met haring en rustig in het water gaat liggen. En ik lig ernaast. De bultrug slikt een paar keer, kijkt mij aan en zwemt weer weg. Dat is zo fantastisch. En in het geweld van de bultrug pikt de orka ook een visje mee. Ze eten heel anders dan een bultrug: visje voor visje. De kop spugen ze uit.’

Spannend

Bijzonder is dat de verschillende groepen orka’s in de wereld ook verschillende eetgewoontes hebben. Variërend van zeehonden tot haring, makreel, zalm en zelfs roggen. Langzaam wordt duidelijk dat niet alle orka’s gelijk zijn – en dan niet alleen vanwege het eetpatroon. De taal van de verschillende groepen is anders, ze kunnen elkaar niet verstaan. Voor zover bekend wordt er tussen de verschillende groepen ook niet gepaard. Onderzoek moet uitwijzen of er misschien verschillende soorten orka’s zijn. Mensen lusten ze geen van allen en Melvin is ook nooit bang geweest voor orka’s. Al waren de eerste ontmoetingen met orka’s uit de ‘Schotse’ pod best spannend: ‘Ze komen op je afzwemmen, kijken een beetje nieuwsgierig, en als het ze bevalt zwemmen ze weer weg. Bij een volgende ontmoeting zwemmen ze gewoon voor je langs, of je niet bestaat.’

___________________________________________________________

NOB ledenactie

De afgelopen jaren ontstond bij Melvin Redeker en Fiona van Doorn (Stichting In de Noordzee) de behoefte om hun ervaringen te delen met een groter publiek. Om daarmee ook de kwetsbaarheid van de zee meer onder de aandacht te brengen. Dit heeft geleid tot de theatershow die in april in première gaat. Zelf noemen ze het “storytelling”: een combinatie van film, verhalen en foto’s op een scherm van zeven meter breed. In de theatershow: “De roep van de orka” laten ze naast mooie beelden van orka’s ook prachtige beelden zien van de landschappen en schelpenbodems in de noordelijke wateren en het leven dat ze daar aantroffen.

Leden van de NOB kunnen de theatershow met korting bezoeken. Vermeld als je kaarten bestelt de NOB-actiecode D18L19NOB. Voor theaters en kaarten zie de website van Mondiavisueel.