Met hulp van de recreatieve duiker wil Dive4Diadema de verdwijning van de zee-egel Diadema setosum onderzoeken en de aan- of afwezigheid in de Middellandse Zee en de Rode Zee in kaart brengen. Diadema setosum heeft extreem lange, zwarte, holle stekels. Hij onderscheidt zich van andere soorten door de karakteristieke witte stippen op zijn lichaam. Een ander onderscheidend kenmerk van de soort is de aanwezigheid van een feloranje ring rond de anale kegel aan de bovenzijde van het lichaam. Sommige individuen missen echter de witte stippen of de oranje anale ring (of beide), maar de meerderheid heeft ze wel.
Grasmaaiers van het rif
Diadema setosum is een soort die actief is tijdens de schemering en in de nacht. Ooit was de soort overal aanwezig. Zee-egels behoren tot een van de belangrijkste diergroepen van de koraalriffen van de Rode Zee. Ze voeden zich met algen en zijn daarom de ‘grasmaaiers’ van de riffen. Ze houden de verspreiding van algen tegen en creëren zo ruimte voor de vestiging van nuttige larven en langzamer groeiende organismen, zoals koralen, mosselen en mosdiertjes. Bijzonder ijverig zijn diadeemzee-egels. Als groep bestaan diadeemzee-egels uit negen soorten die wereldwijd in warmere zeeën voorkomen. In het Caribisch gebied schraapt de diadeem zee-egel Diadema antillarum jaarlijks tot 9,7 kg kalkhoudend sediment per vierkante meter koraalrif. Hierdoor ontstaan nieuwe onderwaterleefgebieden en witte zandstranden.
Begin jaren ’80 en in 2022 was er een massale afsterving van Diadema antillarum in het Caribisch gebied, veroorzaakt door een ziekteverwekker. Dit leidde tot drastische veranderingen in koraalriffen, die overgroeid raakten met algen. In 2009 stierf 65% van alle zee-egels van de soort Diadema africanum aan de Afrikaanse oostkust en in 2018 stierf 93% op de Canarische Eilanden. Nu, in het voorjaar van 2023, is er wederom een massale sterfte van Diadema setosum. Begonnen in de Middellandse Zee lijkt het zich snel te verspreiden in de Rode Zee.
Massale sterfte
De verdwijning leidde tot dramatische veranderingen in de koraalriffen en aanzienlijke vermindering van de totale onderwaterbiodiversiteit in de betreffende regio’s. Binnen korte tijd veranderden de kleurrijke en soortenrijke koraalriffen in een met algen begroeid en soortenarm riflandschap. In 2009 vond er weer een massale sterfte plaats buiten Oost-Afrika, waarbij 65% van de diadeemzee-egelsoort Diadema africanum stierf, en in 2018 stierf 93% van alle diadeemzee-egels rond de Canarische Eilanden. Deze afstervingen hebben geleid tot grote veranderingen onder water, met algen die zich krachtig verspreiden.
Migratie naar de Middellandse Zee
Als inheemse soort wordt Diadema setosum gevonden in het westen van de Stille Oceaan en langs de oostkust van Afrika. Inheemse populaties die oorspronkelijk beperkt waren tot de Rode Zee en de Perzische Golf, zijn de afgelopen jaren als exoot via het Suezkanaal naar de Middellandse Zee gemigreerd, net als veel andere zeedieren en planten. In 2006 werd Diadema setosum voor het eerst waargenomen voor de kust van Kaş in Turkije. Het heeft zich uitgebreid langs de kusten van Griekenland, Libanon, Israël, Libië en Egypte en is nu thuis in de hele Middellandse Zee.
Bijna geheel verdwenen
Dode en stervende Diadema setosum zee-egels werden voor de eerste keer waargenomen in juli 2022 voor de haven van Kastellorizo in Griekenland. Er is sprake van massale sterfte die zich met grote snelheid verspreidt van de Middellandse Zee naar de Rode Zee, waar de diadeemzee-egels oorspronkelijk vandaan kwamen. Tot voor kort waren er tot 30 dieren van de schemer- en nachtdieren per vierkante meter koraalrif te vinden. Tegenwoordig zijn ze bijna volledig verdwenen langs de Egyptische en Saoedi-Arabische kusten van de Golf van Akaba en verder tot aan het puntje van het Sinaï-schiereiland. Bovendien is Diadema setosum de afgelopen weken niet gezien als men vanuit Hurghada in zuidelijke richting gaat. Welke impact dit heeft op de koraalriffen in de Rode Zee is nog niet helemaal duidelijk. Ervaring uit het Caribisch gebied en andere regio’s suggereert echter dat de koraalriffen, die al zo onder druk staan door klimaatverandering en warmere watertemperaturen, zullen gaan veranderen.
Meedoen aan onderzoek
Alle recreatieve duikers worden aangemoedigd om hun waarnemingen tijdens hun duiken te rapporteren. Er is een gratis, meertalige app voor Android- en IOS-smartphones en -tablets. Elke waarneming van levende en dode diadeemzee-egels helpt ons meer te weten te komen over de huidige massale sterfte. Zelfs als er tijdens de duik geen zee-egels worden gezien, is dit belangrijke informatie om te melden.
Dive4Diadema is een gezamenlijke inspanning van sportduikers, duikcentra, touroperators en opleidingsorganisaties. Alleen samen kunnen we de laatste exemplaren van de zwarte, langdoornige diadeemzee-egel vinden en redden.
Vragen? Neem contact op via info@dive4diadema.org.
