Kaakklachten zoals pijnlijke kauwspieren, kaakgewrichtspijn en een klikkend, knappend of schurend geluid in het kaakgewricht zijn bij iedereen mogelijk en kunnen veel ongemak veroorzaken. Veel duikers hebben er waarschijnlijk wel eens last van gehad, maar een grootschalig wetenschappelijk onderzoek was bij sportduikers nooit uitgevoerd. Onderzoek van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (kortweg ACTA) moest uitwijzen of en hoe kaakklachten zich bij duikers ontwikkelen. Van de 536 mensen die aan het onderzoek deelnamen waren er 485 klachtenvrij voordat ze met duiken begonnen. Bij 44,1 procent van hen (214 personen) ontstonden er problemen. Een mens heeft drie grote kaakspieren. De inwendige en uitwendige vleugelspier zitten respectievelijk achterin de keel en bij de hoek van het kaakgewricht en zorgen dat de onderkaak kan openen en sluiten. De grote slaapkauwspieren lopen aan weerszijden van het hoofd helemaal door tot op de slapen; je voelt ze aanspannen als je je vingers op beide slapen zet en hard op je tanden bijt.
Hard bijten
In het algemeen zijn stress en het langdurig en stevig op elkaar bijten van de tanden en kiezen (klemmen) belangrijke oorzaken van kaakklachten. Bij de duikers die aan het onderzoek deelnamen speelde stress geen rol, het klemmen daarentegen wel. Hard bijten op het mondstuk van de ademautomaat draagt bij aan de kaakklachten, zeker als de duiker zelf al aangaf dat de kwaliteit van het mondstuk dat hij of zij gebruikt onvoldoende was. De conclusie is dat duikers gevoeliger zijn voor het ontstaan van kaakklachten. Een comfortabel zittend mondstuk dat niet vastgeklemd hoeft te worden geeft veel minder vaak last. Of een individueel op maat te maken mondstuk beter zou zijn is niet onderzocht, maar wel aannemelijk. Bovendien werd gevonden dat koudwaterduikers minder vaak klachten hebben, waarschijnlijk omdat koud water een verkoelende werking heeft op de spieren. Het onderzoek is uitgevoerd door twee studenten tandheelkunde: Elisa Ruiz Vincente en Marit Klinger die daarbij werden begeleid door prof. dr. F. Lobbezoo, dr. A.J. van Wijk en prof. dr. M.A.J. Eijkman van de ACTA. Gedurende een maand werd er persoonlijk geënquêteerd op verschillende duiklocaties en er was een online versie van de vragenlijst
op Facebook die via drie sites kon worden bereikt. Er werden 536 enquêtes ingevuld (66% man, 34% vrouw). De gemiddelde leeftijd van de deelnemers was 40 jaar en zowel beginnende als zeer ervaren duikers deden aan het onderzoek mee.
Verband
Tip tot slot: als je als duiker met kaakklachten bij de huisarts of bij de tandarts komt, vergeet dan niet te melden dat je de duiksport beoefent omdat er een verband kan zijn.
Wil je er echt in duiken: zie het Journal of Oral Rehabilitation met het artikel: Predictors for the Development of Temporomandibular Disorder in Scuba Divers. De onderzoekers bedanken Scuba Academie Vinkeveen; Duikcentrum Amstelveen; Dive Post Katwijk; Herman Lieven Duiksport Den Dosch; Duikcentrum The Globe Den Haag; Oceans Diving Center Oss; KeesieDive Amsterdam; Duikcentrum Amersfoort Noord en onderwatersportvereniging Aqua Holic te Amersfoort. Tevens dank aan duiken.mijntijdschrift.net, duikeninbeeld.tv en duikforum.nl. En uiteraard alle duikers die de enquête hebben ingevuld en daarmee het onderzoek mogelijk hebben gemaakt!