Freedive clinic

Ik lig voorover in het water. De hand van mijn buddy rust tussen mijn schouderbladen. Dan schiet ik omhoog. Een paar vriendelijke, onderzoekende ogen kijken me aan. ‘Wat maakt dat je omhoog komt? Wat voel je in je lijf?’ Vragen die worden gesteld door Nanja van den Broek, sinds oktober 2015 wereldrecordhouder freediven in de discipline Variable Weight. Mijn eerste vraag is: ‘Hoe lang was ik onder water?’ Ik krijg een glimlach terug en de reactie dat de duiktijd niet belangrijk is. ‘Loslaten,’ zegt Nanja, ‘dat is belangrijk.’

Gewoon voorover in het water liggen en je adem inhouden, hoe moeilijk kan het zijn? Toen ik in 1999 begon met mijn 1*-duikopleiding bij de NOB moest je 30 seconden op eigen adem onder water blijven. Dat was voor mij een lastige klus. Maar het lukte. Gelukkig kreeg ik bij de volgende les een persluchtfles op mijn rug en werd het een stuk eenvoudiger om onder water te blijven. Nog even een oefening in het Oostvoornse meer om een handje zand van de bodem (meter of 4) op te halen en het brevet was binnen. Vanaf nu hoefde ik nooit meer zonder perslucht naar beneden.

Records

Nanja is ooit begonnen met persluchtduiken. Daar mist ze de competitie en in 2001 gaat ze mee met de training van een freedive instructeur. Dat vindt ze gaaf. Ze heeft er aanleg voor en ze vindt er de uitdaging in die ze nodig heeft. Na zes weken doet ze voor de grap mee aan een wedstrijd in Duitsland waarbij ze meteen een aantal Nederlandse records verbetert. Zo is het begonnen. Wat volgt is een opleiding bij de Apnea Academy van Umberto Pelezari. Hij is op dat moment meervoudig wereldrecordhouder en een aankomende legende binnen het freediven. Daarna twee dieptetrainingen, waarin de nadruk vooral ligt op de discipline Constant Weight. Daarbij zwem je zonder vinnen langs een lijn naar beneden en weer naar boven. Aan het eind van de tweede trainingsweek duikt ze al naar 50 meter. Na haar zwangerschappen pakt Nanja de draad weer op en doet ze een aantal dieptetrainingen in verschillende disciplines. Nanja onderzoekt daarmee wat haar lichaam aankan. Dit leidt tot een aantal Nederlandse records in Constant weight, en ze raakt als eerste en nog steeds enige Nederlander de 100 meter aan in No Limits. En in oktober 2015 volgt het wereldrecord Variable Weight in de Rode Zee bij Sharm-el-Sheikh. 130 meter tikt ze aan. In deze tak van het freediven daal je langs de lijn af op een slede waar een gewicht van maximaal 30 kilo aan zit. De duiker zwemt met een monovin naar boven, al dan niet gebruik makend van de lijn waaraan hij of zij zich mag optrekken.

In de voorbereiding van Sharm-el-Sheik wordt Nanja gecoacht door haar partner Judith van de Griendt en Andrea Zuccari. Andrea staat wereldwijd bekend als de beste coach voor klaartechnieken op diepe diepten. ‘Hij heeft vooral bijgedragen aan het verbeteren van mijn klaartechniek,’ vertelt Nanja. ‘Het valt niet mee om nog steeds lucht in je oren te persen als je op grote dieptes komt. Want alles moet gebeuren vanuit die ene hap lucht die ik vanaf de oppervlakte heb meegenomen. Daar zijn speciale technieken voor.’ De voorbereiding verloopt alles behalve voorspoedig. De laatste twee weken sluiten de Egyptische autoriteiten het freedivecentrum waar Nanja traint. Een dag voor de laatste trainingsperiode wordt Nanja snipverkouden en dan, twee dagen voor de recordpoging, blijft tijdens een trainingsduik tijdens het keren een veiligheidslijn vastzitten. ‘Bij het freediven zijn we met zo’n “lanyard” aan de lijn gezekerd zodat we die niet kwijt raken,’ vertelt Nanja. ‘Deze lanyard was al eens in de knoop geraakt, maar nu zat ik op het diepste punt even vast. Het probleem was snel verholpen maar vlak voor een recordduik geeft het wel een mentale knauw.’ Nanja vertelt dat ze de laatste 24 uur voor een recordpoging voornamelijk uitrust. ‘Goed eten en slapen, dat is het belangrijkst. Ik voel op de dag zelf zeker spanning. Dat is niet erg, spanning helpt om goed te focussen.’ Aan de hand van een filmpje neemt ze de recordduik nog eens met me door. Nanja suist naar beneden. Naarmate de stopwatch oploopt neemt het licht af. ‘Hier was ik me net aan het bedenken dat het misschien een goed idee zou zijn om te remmen. Door de spanning had ik minder lucht meegenomen in mijn wangen,’ licht Nanja toe. ‘Maar toen voelde ik de slede stoppen, ik was er.’ Om op 130 meter te komen heeft Nanja 1 minuut 15 seconden nodig. Daarna zwemt ze met snelle slagen naar boven. ‘Toen ik de juichkreten van de supportduiker hoorde, wist ik dat het goed zat.’ De totale duik duurt 3 minuten.

Snorkelen XL

In september ben ik met drie andere persluchtduikers in de tien meter diepe toren van DiveWorld in Enschede. We hebben ons aangemeld voor een eendaagse clinic met Nanja. Ik vind het eng, maar ook spannend. Voor mij, die al blij was met 30 seconden statisch en 4 meter diepte, is dit een ongelofelijke prestatie. Overigens is freediven wezenlijk anders dan snorkelen of ‘snorkelen XL’, zoals Nanja dat noemt, waarbij naar dieptes tot 20 meter wordt gezwommen: ‘Bij snorkelen heeft de duiker vooral aandacht voor de omgeving, voor de vissen en de planten. De omgeving staat centraal. Bij freediven gaat de aandacht vooral uit naar jezelf. Je sluit jezelf zo veel mogelijk af van de omgeving en je gaat op zoek naar je eigen mogelijkheden en grenzen.’ Dat gebeurt op een veilige manier. Ook freedivers duiken altijd met een of meer buddy’s. Er wordt altijd een lijn gebruikt, met een boei aan de oppervlakte die tussen de duiken door houvast biedt.

Na de koffie, ademhalingsoefeningen en rekken en strekken is het zover. Duikpak aan en het water in. We starten met statische duiken. “Gewoon” voorover in het water liggen. De eerste keer wil ik snel naar boven. Nanja raadt aan dat ik mijn ogen dicht hou en mijn gedachten probeer te verplaatsen naar een prettige situatie. Daarna gaat het al beter. Maar ik mag nog niet weten hoe lang ik nu in het water lig. Lastig als je wel graag de controle wilt houden en presteren belangrijk is. Nanja vertelt in de voorbereiding dat de mindset belangrijk is, dat het vooral gaat om rust en vertrouwen in je eigen kunnen: ‘Je lijf zit barstensvol zuurstof. Dat kan ik zien aan je oren, die zijn tijdens de hele duik nog mooi rood als teken dat er genoeg zuurstofrijk bloed aanwezig is. Toch slaat de ademprikkel toe, door de CO₂ die zich opbouwt. Je middenrif gaat zich samentrekken. Dat zijn reflexen. Het is belangrijk om dan je wilskracht te gebruiken om onder water te blijven. Niet vechten tegen je lijf dat naar boven wil maar het gevoel accepteren en blijven liggen. Je gedachten verplaatsen. Dat kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld aan helemaal niks denken of in gedachten een mooie fietstocht maken. En na de duik bij jezelf onderzoeken wat het was waardoor je boven kwam.’ Dat begin ik me langzaam te realiseren. En ook: niet focussen op wat niet kan, maar op wat wel kan.

High-five

Tijdens het tweede deel van de clinic gaan we de diepte in. Er komt een boei aan de oppervlakte te liggen. Nanja maakt de boei vast aan het oefenplatform dat op 9 meter diepte onder water ligt. Nog een metertje dieper is de bodem van de duiktoren. De mannen in ons gezelschap gaan eerst en duiken alsof ze nooit anders hebben gedaan. Ik zie ze lekker ontspannen naar de bodem zwemmen. Dan raap ik al mijn moed bij elkaar en meld me als derde om naar beneden te gaan. Aan de boei hangen, focussen, longen vol en meteen een eerste keer klaren. Dan langs de lijn naar beneden. Ik haal het platform niet, mijn hele lijf roept: ‘Omhoog!’ Aan de oppervlakte weer de vriendelijke, onderzoekende ogen. En dezelfde vragen. Even bijkomen en zien hoe de mannen weer met groot gemak naar de bodem duiken en daar nog een rondje zwemmen. Dat wil ik ook! Focussen, ik kan het, nu ga ik het platform aantikken. En dan lukt het. Eerst het platform, de volgende duik haal ik de bodem. De laatste duik geeft Nanja me op de bodem een high-five.

Nanja combineert als eigenaar van “Enker, freedive experts” de freedive opleidingen (SSI en AIDA) met individuele coaching en bedrijfstrainingen. Ze heeft geleerd gedachten die belemmeren om te buigen naar gedachten die ondersteunen. Dit brengt ze in haar werk over op haar cursisten en cliënten. ‘Ik ga graag de diepte in met mensen,’ zo vat ze dat samen. Ik heb vandaag aan den lijve ondervonden dat ze hiermee niet alleen de diepte van het zwembad bedoelt, maar ook de diepte van je ziel. Als ik terugrijd naar huis vat het idee stevig post om verder te gaan met freediven en een cursus te gaan volgen bij Nanja. Ik heb vandaag geleerd dat het niet gaat om het verleggen van grenzen (mijn insteek toen ik vanmorgen van huis ging) maar over het vinden van rust in je lijf en je hoofd. Grenzen schuiven dan vanzelf op.

Meer info: www.freediving-bedrijfstrainingen.nl en www.enker.nl