‘Duiken is een veilige sport.’ Dit betoogt prof.dr. Rob van Hulst, hoogleraar hyperbare en duikgeneeskunde op de afdeling Anesthesiologie van het Amsterdam Universitair Medisch Centrum (AMC). Hij illustreert dit aan de hand van een onderzoek uit 2008 waaruit blijkt dat in een rijtje met andere sporten (basketbal, voetbal, volleybal, tennis, zwemmen en bowlen) duiken en bowlen het minste aantal ziekenhuisopnames kennen. ‘Toch is dit geen reden om niets te doen,’ zegt Rob van Hulst. ‘Duikers moeten alert blijven op hun gezondheid. Daarom zijn we in november 2018 een onderzoek gestart naar de fitheid van duikinstructeurs. Waarbij de focus in eerste instantie ligt op duikinstructeurs van 50 jaar en ouder.’ De reden voor het onderzoek is dat duiken weliswaar een veilige sport is, maar in er de afgelopen jaren wel steeds een aantal dodelijke duikongevallen was. In 2017 waren dat er vijf. Analyse van de ongevallen liet zien dat het voornamelijk duikers van 50 jaar en ouder betrof. Van Hulst: ‘Met het onderzoek willen we een database vullen met informatie over de gezondheid van duikers. Om het gedrag van duikers en instructeurs in relatie tot hun gezondheid zichtbaar te maken. En om zo nodig de keuringsrichtlijnen aan te passen.’
Inspanning
Als je kijkt naar het aantal NOB-instructeurs en hun leeftijd dan zie je dat 68,5 procent van de mannelijke instructeurs en 53 procent van de vrouwelijke instructeurs ouder is dan 50 jaar (stand december 2018). In aantallen: de NOB telt 1832 instructeurs van wie 1099 mannen van 50 jaar en ouder en 121 vrouwen van 50 jaar en ouder. De leeftijdsgrens van 50 jaar is niet willekeurig gekozen, legt Rob van Hulst uit: ‘De ervaring leert dat bij met name mannen rond de 50 problemen met hart en bloedvaten kunnen ontstaan. Bij vrouwen ligt dit punt op latere leeftijd, zo rond het 60e jaar. Niet iedereen realiseert zich dat duiken voor het lichaam een flinke inspanning is. En met het vorderen van de leeftijd neemt de kans op hart- en vaatziekten toe. Daarom is het belangrijk goed op je gezondheid te letten.’
Want als je duikt, vindt er een verschuiving plaats van ongeveer 700 milliliter bloed van de armen en benen naar het hart en de longen. Het ademen onder water kost meer energie dan op de kant en tijdens de inspanning en stress van het duiken kan aderverkalking losschieten en een hartinfarct veroorzaken. Hart en longen krijgen het voor hun kiezen tijdens het duiken. Bij duikers met een verminderde reserve kan het dan misgaan.[1] Rob van Hulst bevestigt dit en benadrukt dat het niet alleen van belang is om de hartconditie in de gaten te houden. Ook andere factoren kunnen invloed hebben op het optreden van problemen tijdens een duik: ‘We kennen ze allemaal, toch is het belangrijk ze nog maar eens te noemen: overgewicht, hoge bloeddruk, gebrek aan conditie, te hoog cholesterolgehalte, medicijngebruik en roken. Ook het drinken van alcohol tussen twee duiken door is geen goed idee.’
Check je hart
Voorkomen is beter dan genezen. Dat geldt hier bij uitstek. Ook de KNRM (Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij en de NVD (Nederlandse Vereniging voor Duikgeneeskunde) zijn inmiddels tot de conclusie gekomen dat er in toenemende mate oudere duikers uit het water moeten worden gered. Zij startten in samenwerking met de NOB de campagne: “Check je hart”. De campagne probeert oudere duikers zich bewust maken van de risico’s en geeft advies over hoe ze hiermee kunnen omgaan. ‘Duiken is een prachtige sport,’ zegt Rob van Hulst met klem, ‘maar vraagt wel redelijk veel van je gezondheid. Het is belangrijk om goed voor je lijf te zorgen en dit periodiek te laten toetsen met een medische keuring.’ De NOB adviseert sportduikers om zich iedere drie jaar medisch te laten keuren. Voor duikers van 50 jaar en ouder geldt dat ieder jaar een medische keuring wordt aangeraden. De keuring is verplicht voor NOB-leden. Deze verplichting geldt ook voor duikinstructeurs die worden betaald voor hun werk. Zij zijn op grond van de arbowet verplicht zich periodiek medisch te laten keuren. Voor duikinstructeurs geldt dat zij zich iedere 12 maanden moeten laten keuren (tenzij de duikarts een andere termijn voor goedkeuring aangeeft).
Rob van Hulst geeft aan dat het niet alleen belangrijk is jezelf periodiek medisch te laten keuren, maar de keuring ook te laten doen door een duikerarts of bij een sportmedisch adviescentrum dat de expertise in huis heeft. ‘Pas dan ben je ervan verzekerd dat de arts weet welke aspecten belangrijk zijn voor de gezondheid van een duiker. Er zijn NOB verenigingen waar jaarlijks de medische keuring wordt gecheckt en bijgehouden in een logboek. En er zijn ook verenigingen die hun leden verwijzen naar ter zake kundige (duiker)artsen. Belangrijk stappen om ervoor te zorgen dat duikers zich meer bewust worden van het belang van hun gezondheid.’
Opmerking van de redactie: de NOB adviseert intussen om bij aanvang van de duiksport een medische keuring te ondergaan. Daarna kan de duiker bijvoorbeeld jaarlijks met de medische zelftest beoordelen of er wel of niet een medische herkeuring nodig is. www.medischecheckvoorduikers.nl
Lezingen
Verenigingen die meer willen weten of dit onderwerp, kunnen een beroep doen op de NVD. Duikersartsen van de NVD geven in het kader van de campagne “Check je hart” lezingen voor duikverenigingen. Belangstelling? Neem dan contact op met de NVD via secretariaatsbureau@duikgeneeskunde.nl. Er wordt een duikerarts in de buurt van de vereniging gezocht. De lezingen zijn kosteloos. Tot slot laat Rob van Hulst weten dat hij al zeer tevreden is met het aantal respondenten op de vragenlijst. En dat hij hoop dat nog veel duikinstructeurs de lijst de komende tijd gaan invullen. Jonger dan 50 jaar? Geen probleem, ook dan ben je nadrukkelijk uitgenodigd de vragenlijst in te vullen. Link naar de vragenlijst kwijt? Neem even contact op met het Bondsbureau. Meer info: www.onderwatersport.org/check-je-hart.
______________________________________________________
Decompressietanks in Nederland
Op dit moment zijn er in Nederland 4 plaatsen waar een recompressiebehandeling kan plaatsvinden. Er staan decompressietanks in het Admiraal de Ruyter Ziekenhuis in Goes, het Duikmedisch Centrum van de marine in Den Helder, de afdeling Hyperbare Geneeskunde van het AMC, en de afdeling Hypercare van het Antionius Ziekenhuis in Sneek. De afdeling Hyperbare Geneeskunde in het AMC is het enige centrum in Nederland dat ernstige decompressieongevallen kan behandelen. Dit centrum heeft een 24/7 bezetting en voldoende kennis in huis voor complexe problematiek en de behandeling hiervan. Vanaf 1 januari 2019 is de afdeling Hyperbare Geneeskunde van het AMC weer volledig en 24/7 operationeel.
[1] Bron: Website Nederlandse Vereniging voor Duikgeneeskunde.