We gaan met een achterwaartse rol het water in en zoeken langs de afdaallijn snel de diepte op. De watertemperatuur is met 25 graden heel draaglijk en zoals gebruikelijk stroomt het niet. Mijn duikcomputer geeft aan dat we snel diepte winnen en al gauw zie ik achter de enorme scholen vis in het azuurblauwe water een enorm groot, donker silhouet opdoemen. Daar ligt ze dan: de veelbesproken MT Haven ofwel de voormalige Amoco Mildford Haven. Deze olietanker is een type VLCC. Dat staat voor Very Large Crude Carrier. Met een lengte van 344 meter en een breedte van 51 meter een onvoorstelbaar groot schip. Dit is het grootste voor duikers te bereiken wrak ter wereld. Binnen enkele minuten landen we op de stuurhut. De duikcomputer geeft een diepte aan van 33 meter. 27 meter dieper zien we het enorme dek liggen en de zeebodem is op 80 meter. De stuurhut is het hoogste punt en steeds het vertrekpunt van onze duiken tijdens onze meerdaagse expeditie op dit veelbelovende wrak, dat ook na 20 duiken nog veel geheimen kent.
De olietanker Amoco Mildford Haven is gebouwd op de Asterillos Espanoles werf van Cadiz (Spanje). Ze had een zusterschip, en beide schepen zouden een ecologisch zeer beladen geschiedenis tegemoet varen. De “Amoco Cadiz” zonk op 16 maart 1978 voor de Bretonse kust en verspreidde ongeveer 230.000 ton ruwe olie in de zee. Het was de grootste ecologische ramp in de scheepvaartgeschiedenis. In april 1991 ging de Haven brandend ten onder voor de kust van het eeuwenoude en lieflijk gelegen kustplaatsje Arenzano in de buurt Genua, Italië. De VLCC-tankers waren uitgerust met drie zeer grote centrale tanks (1, 3 en 4) en tien zij-tanks voor het vervoer van allerlei soorten olie. Tank 2 diende voor ballast om het schip in balans te houden.
Tussen de burg en de schoorsteen
Duikplan maken
Het zou ideaal zijn het wrak eerst helemaal te verkennen om daarna meer gedetailleerde tochten op het wrak te plannen. Het wrak is zo immens groot dat je verlangt naar een scooter. Vanwege de dieptes zijn de bodemtijden beperkt. Het dek ligt op ongeveer 57 meter, de stuurhut en de enorme schoorsteen beginnen op 35 meter diep. Duiken met nitrox is aan te raden om je bodemtijden te verlengen, en naarmate je dieper gaat is trimix noodzakelijk om geen last te krijgen van zuurstofvergiftiging en stikstofnarcose. Onze duikbasis (Haven Diving Center in Arenzano) maakt deze mixen op maat en is daarin heel precies. De duikschooleigenaren voorzien je ook van de nodige informatie en hebben een fantasieprikkelende maquette van het wrak om je duikplanningen op te maken en te visualiseren. Ook is het mogelijk dat de eigenaar “Pippo” of zijn divemaster Andrea je begeleidt tijdens de duik en je de mooiste plekjes laat zien. Wij plannen steeds nauwkeurig onze duiken om onze bodemtijden maximaal te benutten en langzaam de grenzen te verleggen. De beste manier om het wrak van deze supertanker te verkennen, is het wrak in verschillende virtuele secties te verdelen die je in één duik wil bekijken. Er zijn ook veel ideale routes op internet te vinden, en afhankelijk van ervaring en brevet van de duiker kun je dan een duikplan maken.
De Haven voer aanvankelijk in de Perzische golf, van en naar Indonesië. Op een van haar vaarten werd het schip serieus geraakt door een Iraanse Exocet-raket. Ingrijpende reparaties aan de stuurhut, de motorruimten en beplating waren noodzakelijk. Nadat ze was opgelapt vertrok de Haven naar Kharg Island in de Perzische Golf om met een volle lading van 230.000 ton olie via Kaap de Goede Hoop naar Genua te varen. Het schip loste daar 1/3 van haar lading in de buitenhaven. Tijdens het herverdelen van de resterende lading en het overpompen van olie van de zijtanks naar de centrale tanks, deed zich op 11 april 1991 een enorme explosie voor. De oorzaak was waarschijnlijk een oververhitte pomp. Vijf bemanningsleden stierven meteen. Een enorme vuurzee was het gevolg. Op het moment van de eerste explosie was nog ruim 140.000 ton zware Iraanse olie aan boord, genoeg om 40 miljoen liter benzine te produceren, en 1200 ton stookolie en diesel voor de eigen voortstuwing van het schip. De olie stroomde rijkelijk uit het brandende wrak. Zware zwarte rook bedekte de lucht gedurende drie dagen, de vlammen kwamen soms 100 meter hoog. Vele explosies volgden. Hoewel de brandweer een deel van de lading kon overpompen, is er toch 40.000 ton olie in de Middellandse zee gestroomd. Een drijver van tien kilometer lang voorkwam dat de olie zich heel ver verspreidde. Een dag later brak het boegdeel af. Een stuk van zo’n 50 meter lang zonk naar de bodem, op ongeveer 450 meter diepte. Sleepboten brachten de brandende tanker vervolgens naar een veiligere plaats. Dichter bij de kust en in ondieper water zou het opruimen makkelijker zijn en de onvermijdelijke schade aan de kustlijn worden beperkt. In de ochtend van 14 april 1991 zonk de MT Haven definitief naar de bodem. Het heeft daarna 12 jaar geduurd voordat de kustlijn, waarvan een deel natuurreservaat, weer vrij was van olieresten.
Gesmolten
Wij houden ervan om bij de eerste duiken op de Haven eerst de enorme opbouw te verkennen. Zo vormen we ons een goed beeld, bij voorkeur steeds van grote lijnen naar details en van ondiep naar diep. De flathoge opbouw kent maar liefst zeven etages en eindigt bij het hoofddek. Deze opbouw volgt blijkbaar de hiërarchie aan boord. Want naarmate je hoger zwemt, neemt de luxe van de accommodaties ook zichtbaar toe. De brug en de kapiteinshutten op 37 en 40 meter diepte zijn recreatief te bereiken en lenen zich uitstekend voor een eerste (nitrox)duik. De brug met het daarachter gelegen kaartenhuis zijn vrij toegankelijk. Via grote ramen en deuren kun je zonder moeite naar binnen zwemmen. Er zijn geen gevaarlijke uitsteeksels, het zicht is doorgaans erg goed en er is voldoende licht. Bovendien kun je aan het felblauwe water in de achtergrond gemakkelijk zien waar je naar buiten kunt. Als je vanuit de stuurhut door de ramen naar beneden kijkt, krijg je een goede indruk van de omvang van het wrak. Scholen zilverkleurige glasvisjes vinden in het wrak beschutting voor jagende tonijnen. In het stuurhuis zelf zie je de restanten van de besturingspanelen en staat het beeld van een Madonna, ter herinnering aan de slachtoffers. Onder hen ook de kapitein van de MT Haven. Pas op met zwemmen want het hoofd van de Madonna staat nogal los… Via het trappenhuis kom je van de brug op het kapiteinsdek. Daar is de toegangsdeur tot de kapiteinssuite. Buiten aangekomen zie je aan beide zijden van de brugopbouw de 20 meter lange vleugels van de brug omlaag hangen. Zie zien er een beetje uit als konijnenoren, neergebogen alsof ze half gesmolten tegen het reddingsbootdek aanliggen. De pijlers waarop de brugvleugels rustten, zijn ingestort. Een teken van de hitte van de helse brand die 27 jaar geleden woedde op de Haven.
In deel 2 nemen Ferry en Leonieke je mee op verkenning in de diepere delen van het wrak. Lees het vervolg: ‘Haven: groot en diep (vervolg)’
Milieuprobleem
De Haven was niet de enige supertanker die een milieuramp veroorzaakte. Op 16 maart 1978 ging voor de kust van Bretagne de tanker Amoco Cadiz ten onder. Daarbij kwam de hele lading van 230.000 ton olie in zee terecht. Op 24 maart 1989 verloor de Exxon Valdez 40.000 ton olie in een kwetsbaar natuurgebied bij Alaska. Op 16 februari 1993 was de supertanker Sea Empress aan de beurt met een verlies van 147.000 ton olie voor de kust van Engeland. En op 13 november 2002 zonk de tanker Prestige voor de noordwestkust van Spanje, met een verlies van 77.000 ton olie. Meestal zijn menselijke fouten de oorzaak van deze rampen. Zoals een botsing met een andere tanker, brand of gebrekkige navigatie. Door betere veiligheidsmaatregelen en internationale voorschriften komen ongelukken steeds minder vaak voor. Momenteel varen er meer dan 2000 tankers in internationale wateren.
__________________________________________________
Literatuur
LiteratuurNina Zschiesche is al jaren gast bij Haven Diving Center en heeft talloze duiken gemaakt op dit prachtige wrak. Zij is de schrijver van het Duitstalige boek “Das Wrack der Haven”: een aanrader als je een duikavontuur op dit wrak gaat voorbereiden. Heinrich Mattensen heeft prachtige foto’s gemaakt en heeft deze ook beschikbaar gesteld voor dit artikel. ISBN 978-3-00055285-4.