Eerst lijkt het alsof de boot aan het infuus ligt. Kabels en slangen liggen er omheen om de batterijen op te laden en frisse lucht door het interieur te pompen. Als alles is afgekoppeld, tilt een grote kraan en scheepje voorzichtig in het water. Wij (we zijn met vier passagiers) kruipen door een nauw mangat naar binnen, gevolgd door de piloot. De boot is krap vanbinnen. De piloot zit in het midden. Twee passagiers liggen voorin op hun buik, leunend op hun ellebogen. Ze kijken naar buiten door een grote perspex koepel die een adembenemend zicht biedt op de onderwaterwereld. De twee andere passagiers zitten achterin en kunnen over de schouders van de piloot meekijken of door twee kleine patrijspoorten opzij naar buiten kijken. Al dalende wordt het langzaam donker. Eerst zakken we over een rifhelling tot zo’n 75 meter diepte, daarna langs verticale rotswanden begroeid met leven, tot we op een zacht glooiende zandbodem landen. Die volgen we tot we de dieptelimiet van de duikboot bereiken. Het is pikdonker. Alleen fel schijnende lampen belichten de omgeving. De piloot bekijkt intussen zijn klokjes en meters, en geeft om de paar minuten de omstandigheden in de boot en de condities buiten door aan een volgboot aan de oppervlakte. Na twee tot drie uur (soms langer) gaat de boot weer langzaam omhoog, het licht tegemoet, en gaat het luik weer open.
We duiken met de Curasub, een bemande duikboot die behalve de piloot ook vier passagiers kan meenemen. De Curasub is gebouwd door Nuytco in Canada en kan duiken tot een diepte van 300 meter. De duikboot is behalve voor tochtjes met toeristen ook bijzonder in trek bij onderzoekers. De Curasub opereert vanaf het Substation Curaçao. Dit onderzoeksinstituut ligt op het terrein van het Sea Aquarium Curaçao. De meeste duiken met de onderzeeboot vinden plaats voor de kust bij Substation. Dankzij het onderzoeksvaartuig Chapman, dat dient als moederschip, kan de Curasub ook worden ingezet bij andere delen van Curaçao en zelfs rond andere eilanden in het Caribisch gebied.
Het moederschip Chapman voor de kust van Curaçao (foto: Bert Hoeksema).
Veldwerk
Curaçao is allang onderwerp van studie door Nederlandse wetenschappers, voornamelijk biologen en geologen. Voor hen is onderzoekstation van CARMABI (dat staat voor Caribbean Research and Management of Biodiversity) de basis voor het veldwerk. Jaarlijks biedt CARMABI een onderdak en laboratoriumfaciliteiten aan zo’n 250 wetenschappers en studenten van universiteiten uit de hele wereld. Veel van het veldwerk bestaat uit onderzoek naar de koraalriffen. Hierbij is het van groot belang dat de riffen van Curaçao goed toegankelijk zijn. Als de riffen goed genoeg zijn voor toeristen, dan geldt dit vaak ook voor de onderzoekers. Ze rijden gewoon met een pick-up truck met duikflessen naar de kust of duiken direct vanaf het strand bij CARMABI aan de Piscaderbaai. De duikflessen staan al klaar bij de diveshop op het terrein van het instituut.
Helaas komt het ook voor dat we afval vinden op grote diepte. Vaak betreft dat bierflesjes en bierblikjes die waarschijnlijk door sportvissers overboord zijn gegooid.
Op het gebied van biodiversiteit valt er nog veel te ontdekken, ook al gaat het niet zo goed met de gezondheid van de koraalriffen rondom Curaçao. Zo heeft een van de studenten van Naturalis, Gerrit Potkamp, vorig jaar een nieuwe soort roofslak beschreven, Coralliophila curacaoensis. Deze slak is tot nu toe gevonden op slechts één soort koraal en heeft een nogal beperkt dieet. De nieuwe soort is ook relatief klein ten opzichte van twee naaste verwanten die elk veel meer verschillende soorten koraal eten.
Rif op een recorddiepte van 80 meter (foto: Bert Hoeksema).
Stofzuigerslang
Nieuwe ontdekkingen zijn extra gemakkelijk dankzij de komst van de Curasub, die voor een groot deel van de tijd beschikbaar is voor wetenschappelijk onderzoek. Biologen uit diverse landen maken hier gebruik van. Een van de onderzoekers bedient de apparatuur om dieren te vangen voor onderzoek. Daarvoor beschikt de duikboot onder meer over een grote stofzuigerslang die dieren kan opzuigen. Die komen dan levend en onbeschadigd in een doorzichtige container terecht. Voorop de boot zitten een grijparm en een groot schepnet. Met de grijparm kan een wetenschapper grotere, objecten vastpakken en in het schepnet leggen. Aan de zijkant van het net zit ook nog een beitel om stukken rots los te maken, als met een houweel. Deze wordt door de piloot bediend, net als de belichting en de camera’s.
In de laatste jaren zijn met de Curasub veel nieuwe diersoorten ontdekt in de Caribische wateren. Zo zijn er bij Curaçao en Bonaire samen al 16 soorten vissen, 14 sponzen, 5 heremietkreeften, een garnaal, een slak, een tweekleppige en een brokkelster beschreven als nieuw voor de wetenschap. Veel daarvan zijn gevonden tussen 100 en 300 meter diepte. Sommige van deze diepe soorten leven op of nabij een steile rotswand en andere op de licht hellende diepe zandbodem daaronder. De meeste soorten zijn ontdekt door onderzoekers van het Smithsonian Institution in Washington DC, onder leiding van Dr. Carole Baldwin. Haar project heet DROP (Deep Reef Observation Project).
Bert Hoeksema (links) en “Dutch” Schrier hebben een riant uitzicht uit de Curasub (foto: Substation Curaçao).
Diepterecords
Dankzij de Curasub is duidelijk geworden dat koralen in het heldere water van Curaçao veel dieper riffen kunnen vormen dan voorheen werd gedacht: wel tot zo’n 80 meter diep. Ook worden er soorten gevonden die wel al bekend waren maar nooit eerder waren gevonden in de Nederlandse Cariben. Voor sommige soorten zijn diepterecords gemeten. Zo kan de invasieve koraalduivel dieper dan 100 meter worden aangetroffen. Helaas komt het ook voor dat we afval vinden op grote diepte. Vaak betreft dat bierflesjes en bierblikjes die waarschijnlijk door sportvissers overboord zijn gegooid. Het merk is meestal nog goed te lezen. Goede reclame… Ook wordt er veel verloren vistuig gevonden, meestal stukken net of vislijnen. Uiteraard moet de piloot van de Curasub zorgen dat hij uit de buurt blijft om niet verstrikt te raken.
De hele duikbootoperatie is bedacht en opgezet door Adriaan ‘Dutch’ Schrier, die in 1984 het Sea Aquarium Curaçao opende. Met het Substation, de duikboot en de Chapman laat hij als pionier niet alleen veel ondernemerschap zien maar ook zijn interesse voor het onderwaterleven. Niet veel mensen hebben een onderzeeboot met een eigen onderzoeksschip ter beschikking. Net als Cousteau schept hij mogelijkheden voor marien biologen om nieuwe ontdekkingen te doen. Hij wordt geholpen door deskundige medewerkers die veel toewijding tonen en ook begrijpen wat onderzoekers drijft. De duikboot vraagt veel onderhoud en elke tocht heeft voorbereiding nodig. De veiligheid van het vaartuig wordt ook regelmatig gecontroleerd. Tijdens een tocht vaart er altijd een hulpboot mee om te assisteren bij de navigatie en voor het radiocontact. Dit is allemaal mogelijk op Curaçao, een paar uren vliegen maar van Schiphol, en daarom niet eens zo moeilijk om zelf te ervaren.
Foto: De Curasub biedt marien biologen de mogelijkheden om nieuwe ontdekkingen te doen (foto: Nuytco Research).
____________________________________________________________
Curasub specs
Nuytco Research ontwikkelt en bouwt onderzeeboten, remotely operated vehicles (ROV’s), atmosferische duikpakken en gespecialiseerde onderdelen voor gebruik onder water. Het bedrijf is gevestigd in Canada. De Curasub is gebouwd om 5 personen voor 6 tot 8 uur tot maximaal 300 meter diepte te laten duiken. Het scheepje weegt 6 ton en is voorzien van 6 propellers. Er zijn 2 opblaasbare trimtanks. Het binnenklimaat wordt geregeld door 2 gescheiden zuurstofsystemen met een capaciteit van 480 manuur. Scrubbers filteren de uitgeademde CO2 uit de lucht, net als bij een rebreather. De Curasub is naar wens uit te breiden met lampen, camera’s en systemen om dieren te verzamelen. De koepel voorop heeft een diameter van 1 meter.
