Bij meeste mensen komen in november de kriebels boven voor de wintersport. Een klein deel van de mensheid denkt bij wintersport aan ijsduiken. Onder het ijs is het stil, het licht gedempt en de uitgeademde lucht vormt mooie bellen onder de ijsvloer waar soms de mooiste kristallen aan hangen. Hoewel we in eigen land zelden onder het ijs kunnen kijken zijn er genoeg bestemmingen in het buitenland waar je iedere winter kunt ijsduiken. Denk aan de meren in Oostenrijk, Zwitserland of Finland. IJsduiken biedt een totaal andere beleving, vanwege de kou en het idee dat er ijs boven je hoofd zit waardoor je niet zomaar kunt opstijgen.
Isolatie
Bij ijsduiken is de voorbereiding daarom anders dan bij normale duiken. Om te beginnen moet je jezelf goed beschermen tegen de kou. De meesten van ons maken ijsduiken met een droogpak, maar het kan ook met een natpak of semi-natpak. Duik je met een natpak zorg dan dat dit minimaal zeven millimeter dik is en goed past: niet te strak maar ook zeker niet te ruim. Bij een droogpak kun je de onderkleding aanpassen aan de omstandigheden. Bedenk wel: hoe dikker de onderkleding, hoe meer lood je nodig hebt. Het is beter om onder het droogpak een aantal dunne lagen aan de trekken van een materiaal dat geen vocht opneemt (geen katoen bijvoorbeeld). Dit geeft evenveel isolatie met minder opwaartse kracht. Met een droogpak ben je onmiskenbaar in het voordeel. Door de lagen onderkleding kun je jezelf zo warm houden als je wilt. Een enkeling draagt een klein duikflesje bij zich dat op de inflator van het droogpak is aangesloten. Hierin zit geen lucht maar Argon. Dat is een gas met een hoger isolerend vermogen dat bijvoorbeeld ook wordt gebruikt in dubbel glas. Met het lichaam lekker warm is het hoofd de plek waar de meeste warmte verloren gaat. Dit kun je beperken door gebruik te maken van een volgelaatmasker in combinatie met een zeven millimeter cap. Tot slot: als je gaat ijsduiken is het verstandig om te wennen aan koud water, simpelweg door in de winter door te duiken. Je lichaam went op deze manier aan de kou. En je leert de signalen herkennen wanneer het te koud wordt.
Dubbele kraan
In het koude water (meestal is het onder de ijsvloer zo’n een à twee graden) loop je de kans dat de ademautomaat bevriest. In de eerste trap wordt de flesdruk gereduceerd waardoor de lucht al kouder wordt. Als het binnenwerk dan ook nog is blootgesteld aan koud water dan kan de eerste trap bevriezen. De klep blijft open staan en de tweede trap gaat blazen. Door het blazen wordt de eerste trap nog kouder, dus als de automaat eenmaal blaast zit er niks anders op dan de kraan dicht te draaien. Om die reden wordt bij ijsduiken sterk aanbevolen om een set te gebruiken die is voorzien van twee kranen en twee gescheiden ademautomaten. De automaten moeten bovendien geschikt zijn om in koud water te duiken. Dat is hij als de eerste trap is afgesloten waardoor er geen water in kan, of als hij is voorzien van een koudwaterkit. Dan wordt het open gedeelte van de eerste trap gevuld met siliconenvet en wordt er een kap overheen geplaatst. Zo komen de onderdelen niet in contact met het koude water.
Om onder het ijs te komen moeten we een bijt maken. Afhankelijk van de dikte van het ijs is dit een gemakkelijk tot zeer moeizaam karwei, vooral al je dit met alleen met handgereedschap doet. Een kettingzaag werkt beter. Let er wel op dat je geen elektrische kettingzaag gebruikt, er komt nogal wat water vrij. Bij het uitzagen kun je al je creativiteit botvieren. Meestal wordt er een driehoek uit het ijs gezaagd; als er geen trap is om uit het water te komen dan geeft een hoek de meeste steun om jezelf omhoog te duwen. Ga je meerdere dagen duiken en heb je het geluk dat de bijt ’s nachts dichtvriest, maak deze dan niet direct open. Maak een nieuwe bijt een stukje verderop. De oude bijt blijft dan een helder stuk ijs waar je doorheen kunt kijken. Als je klaar bent markeer je de bijten met takken zodat er geen schaatsers in terecht komen!
Lijnsignalen
Tijdens het ijsduiken ben je altijd met een lijn verbonden met een seinmeester aan de kant. Hij of zij zorgt ervoor dat je altijd weer bij de bijt terugkomt en loodst je om eventuele obstakels heen (steigers of palen die uit het water steken). Duiker en seinmeester communiceren door middel van lijnsignalen. Er zijn signalen voor rechtdoor, linksaf, rechtsaf, terugkeren en een noodsignaal. Alle signalen behalve het noodsignaal beginnen met een attentiesignaal: een ruk. De duiker stopt met wat hij deed en beantwoordt het signaal met een ruk. Zo weten ze van elkaar dat er contact is en een opdracht kan worden gegeven. Stel dat de duiker rechtsaf moet, dan volgen nadat het attentiesignaal is beantwoord twee rukken aan de lijn. De duiker draait dan zo dat de lijn via zijn of haar rechterkant naar de seinmeester loopt (illustratie 1). Voor linksaf geldt hetzelfde, alleen verdwijnt de lijn nu over links. Bij vier rukken moet je de lijn weer inzwemmen. Bij een noodsignaal (vijf rukken of meer) zal de seinmeester de duiker met spoed binnenhalen. Sommige ijsduikers bevestigen de lijn aan een D-ring op het trimvest. Dit is op zich niet verkeerd maar na een noodsignaal komen er forse krachten op de lijn te staan. Zorg ervoor dat de D-ring goed vast zit en via het bandenstel met de rugplaat van het vest is verbonden.
Illustratie 1
Bij het ijsduiken zorgt de seinmeester ervoor dat de lijn strak staat. Anders komen de signalen niet door. De lijn moet drijven om te voorkomen dat deze vast komt te zitten aan objecten op de bodem. Als de lijn niet recht tussen de seinmeester en de duiker loopt, is dat een teken dat hij ergens aan is blijven haken. Anders dan bij zoeken en bergen kun je afspreken dat je gewoon rondzwemt en er alleen regelmatig een attentiesignaal wordt gegeven – als een oké-teken. Spreek dit altijd goed van te voren af. Heb je interesse gekregen in ijsduiken en ben je minimaal 2*-duiker of gelijkwaardig, vraag dan aan je instructeur of hij de specialisatie kan geven. Het is een leuke uitbreiding van je hobby en hij telt mee voor het 4* duikbrevet.
