Keizersvissen, ze komen voor in veel soorten en in allerlei kleuren. Engel- of keizersvissen (Pomacanthidae) vormen een familie van baarsachtige vissen. Ze hebben een plat en rond model, met een grote kop en een kleine bek op de punt met kleine borstelachtige tandjes. Ze worden gevonden in ondiepe riffen in de tropische Atlantische en Indische Oceaan en voornamelijk de westelijke Grote Oceaan. De familie omvat zeven geslachten en ongeveer 86 soorten en is nauw verwant met de koraalvlinders. Gemiddeld wordt deze vis 20 tot 45 centimeter lang. De kleinere soorten zijn populair als aquariumvis.
De keizersvissen hebben opvallende kleuren en onderscheiden zich van de koraalvlinders door een scherpe, naar achter gerichte stekel op het kieuwdeksel. Bij sommige soorten bevatten de rug- en aarsvinnen lange uitlopers. Dat zie je bijvoorbeeld bij de grijze en de Franse Keizersvis. De keizersvissen zijn felle verdedigers van hun territorium, waarbij zij soms grommende of knakkende geluiden maken. Jonge exemplaren bezitten een totaal afwijkend kleurenpatroon en treden ook als poetsvissen op. De meeste soorten voeden zich met sponzen. Alle keizersvissen zijn tweeslachtig, ze beginnen als vrouwtje en indien nodig kunnen ze in een mannetje veranderen. Er is geen zichtbaar verschil tussen beide seksen. Ze baltsen bij zonsondergang in het open water, waarbij het mannetje het vrouwtje door stoten in de buikstreek tot eierafzetting probeert te bewegen. We bekijken een paar soorten beter dit jaar.
Keizersvis – Emperor Angelfish – Pomacanthus imperator
De meest bekende is wel de keizersvis, om verwarring te voorkomen wordt deze ook wel de ‘gewone’ keizersvis genoemd. Gewoon? Zeker niet, het is wel een van de mooiste vissen die in de zee rondzwemt, ze kunnen tot veertig centimeter groot worden. Er wordt wel gezegd dat de mooie kleuren te maken hebben met hun territoriumgedrag. De jonge dieren, juvenielen, zijn totaal anders van kleur, ze hebben een mix van blauwe en witte strepen, die een cirkel vormen. En als ‘jong’volwassen vissen hebben ze een mix van de kleur van de juveniele en het volwassen dier, dus twee patronen, door elkaar heen. Het opmerkelijke kleurenpatroon zorgt ervoor dat ze het gebied van de volwassen dieren veilig kunnen betreden, die kunnen dreigen met bijvoorbeeld klopgeluiden. Snelle zwemmers zijn het niet, meestal zwemmen ze met hun borstvinnen.
Deze soort leeft op koraalrijke buitenriffen en in lagunen, op een diepte van drie tot zeventig meter. Het eet kreeftjes, poliepen, wormen en hij kan ook het taaie vlees van sponzen verteren, iets wat maar weinig vissen lukt. We zien ze in de Rode Zee tot en met Hawaii. Deze vis heeft een hoog, zijdelings samengedrukt lichaam met een vooruitstekende bek, die bezet is met vlijmscherpe, kamvormige tandjes. Aan de onderkant van het kieuwdeksel zit een grote stekel. Het interessante is dat de keizersvis er verschillend uitziet in twee gebieden. In de Filipijnen hebben ze een lange spits toelopende rugvin, die is langer dan hun lichaam (zie foto 1). Terwijl in de Rode zee en Malediven ze een ronde achterkant hebben (zie foto 2).
Afrikaanse keizersvis – Guinean Angelfish – Holacanthus africanus
Het jeugdkleed is donkerblauw van kleur met witte strepen en een knalgele snuit- en staartvin. Bij het volwassen worden veranderen de kleuren in olijfgroen, met witte strepen en geel aan de kop en de vinnen, totaal anders dus. Ze heeft ook een donkere vlek aan het begin van de staart en een zwarte cirkel achter de kop. Deze komt voor tot een diepte van veertig meter, het heeft een zeer gevarieerd dieet: sponzen, zakpijpen, kwallen, zachte koralen, algen en plankton. Deze vis mengt zich ook graag in scholen vis, samen met andere soorten. Deze soort is pas officieel beschreven in 1951 door een Franse bioloog en is te vinden in de warme zuidelijke gedeelten van de oostelijke Atlantische Oceaan: Senegal, Congo, Sao Tomé en bij de Kaapverdische eilanden. Er zijn al waarnemingen gedaan in de Middellandse Zee, bij Malta en Sicilië.
Bruid van de Zee – Pomacanthus maculosus
Dit is een algemene soort op koraalrijke kustriffen, maar ook op verzande zoomriffen, van 2 tot 55 meter diep en kan tot vijftig centimeter groot worden. Op die diepte is zwart koraal, maar ik weet niet of de vis dat eet, ze eten sponzen en zakpijpen. Een incidenteel krabje of garnaal zullen ze niet overslaan. Ook worden ze gezien bij ondiepe zeegras bedden, daar zal dan ook wel iets te eten zijn. De kleur is blauw met een gele vlek op de flank, ook wel ‘sikkel’ genoemd. Een van de Engelse namen is Half-Moon Angelfish, dat is een duidelijke naam. Ze komt voor in de Rode Zee, de Arabische Golf en Noordwesten van de Indische Oceaan, tot aan Kenia. Daarom wordt deze prachtige vis ook wel ‘Arabian Angelfish’ genoemd.
Via het Suezkanaal migreren ze ook naar de Middellandse Zee. De ‘Bruid’ is al voor de kust van Libanon waargenomen. Vanaf vijf jaar en zo’n twintig centimeter worden de vrouwtjes seksueel volwassen en ze kunnen wel 36 jaar oud worden. Deze soort is hermafrodiet, de oudere ‘dames’ kunnen van sekse veranderen en mannetjes worden, in geval van een tekort aan ‘heren’. De juvenielen hebben een strepenpatroon van witte en donkerblauwe kleuren, ze leven verstopt in het rif en zijn erg schuw. De ‘baby’s, zo’n drie cm grote visjes, zijn erg moeilijk om op de foto te krijgen.
Franse keizersvis – Pomacanthus paru
De Franse keizersvis is een grote keizersvis, die voorkomt in het westelijk deel van de Atlantische Oceaan, van Florida tot de Bahama’s en Brazilië. De vis kan tot veertig centimeter groot worden en heeft een plat lichaam met puntige uitlopers aan de rug- en aarsvin. De kleur is zwartachtig met goudomrande schubben op het lichaam (behalve de kin en borst) met een gele stip op de borstvinnen, om het oog is een gele rand (zie foto 5). Het gebied rondom de ogen is blauw en met een gele streep omrand, de bek is wit gekleurd. De hele jonge dieren zijn helemaal zwart met een blauw accent aan de borstvinnen. Pas later krijgen ze verticale gele strepen, dat zijn de teenagers (zie foto 6). De vis bevindt zich vaak in paren in ondiepe riffen, ze zijn graag in de buurt van gorgonen. Ze eten sponzen, algen, zachte koralen en mosdiertjes. Jonge exemplaren treden vaak op als poetsvissen van murenen, horsmakrelen, snappers, baarzen en doktersvissen. Na het beëindigen van de poetsbeurt raakt de vis zijn klanten met de borstvinnen aan. De vis legt eieren en paartjes zijn monogaam. De eieren worden fel verdedigd tegen indringers en andere paren van dezelfde soort.
Geelmasker keizersvis – Blue-faced Angelfish – Pomacanthus xanthometopon
Deze prachtige vis komt voor in tropische wateren van Azië, vanaf de Malediven tot in de Stille Oceaan, het hele gebied wordt ook wel Indo-Pacific genoemd. De vis heeft prachtige gele en blauwe kleuren, daarom wordt het ook wel blauwkop genoemd. Aan het einde van de rugvin zit een blauwe stip, zeer markant voor deze soort. Het komt voor op tropische riffen, baaien en grotten op een diepte van vijf tot dertig meter. Het is een schuwe vis en niet algemeen. De jonge dieren zijn te vinden in ondiep water, waar algen groeien. De juvenielen hebben een patroon van witte en blauwe strepen. Deze vis is meestal alleen en eet sponzen en zakpijpen. Ze worden tot 40 centimeter groot.
Gekroonde keizersvis – Queen Angelfish – Holacanthus ciliaris
Deze prachtige vis heet niet voor niets de Koningin van de Keizersvissen, helemaal in geel en blauw en met een kroontje op het voorhoofd. Deze beauty komt voor in het westen van de Atlantische Oceaan en heeft en groot verspreidingsgebied. Ze houdt van warm water en koraalriffen. Volwassen dieren zijn lastige eters en eten voornamelijk sponzen. Meestal leven ze in een harem met één mannetje en wel vier vrouwtjes. De dames leven apart in het territorium en worden door het mannetje verzorgd. De paring is tijdens de volle maan, de doorzichtige eieren drijven in het water tot ze uitkomen. De jonkies zijn anders van kleur en leveren ‘poetsservice’.
