Tromsø (Noorwegen) is de grootste havenstad boven de poolcirkel en ik ben nog nooit zó noordelijk in de wereld geweest. Ik ben hier om mijn grootste droom ooit (zwemmen met walvisachtigen) te combineren met mijn grootste passie van dit moment (freediven). Al sinds mijn jeugd ben ik gefascineerd door alle walvisachtigen en was ik van plan daar ooit mee te zwemmen. Maar dan wel in hun natuurlijke omgeving en op hun voorwaarden. Door een tip kwam ik uit bij Arctic Freediving van Jacques de Vos, die freediving expedities organiseert tussen de orka’s en bultruggen in het noorden van Noorwegen.
Als we bij Tromsø een checkduik maken, zie ik hoe mooi deze omgeving is. Ruige, besneeuwde bergen die uitlopen in een spiegelgladde zee. De kou valt mee. Het water is vier graden en mijn zeven millimeter neopreenpak houdt me lekker warm. Ik geniet van de vele zeesterren en zee-egels in het heldere water. We moeten er alweer snel uit, douchen, omkleden en lunchen. Want de Arctic Aurora ligt te wachten. Op deze luxe catamaran brengen we de rest van de week door. Omdat deze winter de haring – en daarmee de orka’s en bultruggen – een stuk noordelijker rondzwemmen dan andere jaren, moeten we eerst een flink stuk varen om in de buurt te komen. Later in de avond verschijnt ineens een ietwat groenige sluier aan de hemel en verandert langzaam van vorm. Noorderlicht. Een magische waarneming!
Noorderlicht, een magisch schouwspel.
Shampoo
Het is nog donker als we vol spanning de horizon afzoeken naar haringvissers, rugvinnen of “blows” (de uitademing van een walvis). En dan ineens ziet Jacques door zijn verrekijker de rugvin van een orka. Mijn hartslag schiet omhoog. Moeten we ons al omkleden of nog niet? We hebben lang gezocht en het begint alweer wat donkerder te worden. Jacques hijst zich in zijn pak en Linas (de kok) maakt de RIB klaar. Samen gaan ze het water op om te kijken of de orka’s zin hebben in wat interactie. Wij mogen ook in ons neopreen. Met z’n vijven duiken we allemaal tegelijk in de verwarmde tent op het achterdek. Erg groot is die ruimte niet en het aantrekken van een open cell neopreen pak (dat is glad aan de binnenkant) kan wat benauwde momenten geven als je niet genoeg water en zeep gebruikt. Flessen met shampoo en water vliegen door de tent en iedereen glibbert door elkaar. Dan steekt August (de schipper) zijn hoofd om de hoek: ‘Stop maar met aankleden, het gaat niet door. Het is al te donker.’ Vertwijfeld kijken we elkaar aan. Teleurstelling alom. Maar ook begrip voor de keuze.
Ik hou mijn pak nog even aan en wil mijn fototoestel halen als August met de mededeling komt dat het wél doorgaat. Met een RIB worden we naar de orka’s gebracht. Op commando van Jacques laten we ons voorzichtig in het water glijden. We krijgen de opdracht om zo zachtjes mogelijk te doen, om de dieren niet af te schrikken. Even schrik ik van het koude water op mijn gezicht maar al snel went het en kan ik me oriënteren. In de boot hebben we snel buddyparen gemaakt. Eenmaal in het water liggen we allemaal bovenop Jacques, door de golven maar ook omdat hij weet waar ze zijn. En dan zie ik ineens een paar rugvinnen vrij dichtbij. Door de golfslag en het weinige daglicht is het lastig te zien, en toch voel ik me even heel nietig. Ik zie vlak voor Jacques twee orka’s naar beneden duiken, steek mijn hoofd onder water en zie nog net twee schimmen in de duisternis verdwijnen. Het begint nu echt goed donker te worden. Jacques steekt zijn hand op: het signaal dat de RIB ons komt ophalen en het avontuur voor vandaag klaar is.
Een paar rugvinnen, vrij dichtbij.
Rustig
De bemanning is al druk in de weer wanneer wij de volgende ochtend uit onze warme bedjes kruipen. Het duurt deze keer niet lang voor de eerste orka’s zich laten zien. We zien ook bultruggen die redelijk ver weg blijven. Rond half elf krijgen we het sein om ons om te kleden. Iedereen komt een beetje in de routine dus we zitten al vrij snel in de RIB. De temperatuur boven water is min vier graden en er staat een ijzige wind, wat het varen in de RIB koud maakt. De temperatuur van het water is hier ongeveer plus vier graden. We kunnen beter in het water liggen. We varen tot dichtbij een groep orka’s waar veel jongen bij zijn. De dieren bewegen rustig. Op het signaal van Jacques laten we ons weer voorzichtig in het water glijden. Met mijn Sealife micro 2.0 probeer ik zo goed mogelijk foto’s en filmpjes te maken. De opnamen van gisteren waren te donker, jammer want toen zaten de orka’s echt dichtbij. Nu blijven ze op afstand. Jacques’ hand gaat weer omhoog. Iedereen gaat terug in de RIB en bij de volgende groep orka’s weer te water. Opnieuw bewegen de dieren zich rustig bij ons vandaan. Ze lijken niet echt geïnteresseerd in ons. Tijdens het terugzwemmen naar de RIB ontdek ik ineens dat de camera niet meer om mijn pols zit. Ik zie hem nergens drijven, dus ik vrees dat deze nu naar de bodem van de honderd meter diepe fjord dwarrelt. Zou een orka hem nog vinden en terugbrengen?
We worden nog een aantal keren gedropt. En steeds weer bewegen de orka’s langzaam bij ons vandaan of duiken ze weg. Dan ineens zie ik twee bultruggen recht op ons afzwemmen. Deze walvissen maken de meeste indruk op mij. Ze zijn zo gigantisch groot en zó vreedzaam! Een meter of tien bij ons vandaan duiken ze ineens de diepte in en zie ik hun staart omhoog steken. Ik kan ze onder water niet volgen, daarvoor zijn ze net te ver weg voor het zicht dat we hebben. Het zicht is hier een meter of tien maar door het weinige daglicht zie ik onder water een donkere vlakte. De orka’s zijn makkelijker te zien dankzij hun witte vlekken. Al met al zijn we twee uur bezig op het water, in en uit de RIB. Naarmate de tijd verstrijkt krijg ik het steeds kouder. Ik probeer het te ontkennen maar het rillen wordt steeds erger. Ik ben niet de enige. We gaan terug naar de catamaran om op te warmen. Linas verwent ons met warme drank, maar er is geen tijd om terug het water in te gaan. Er is een storm op komst en we moeten naar een veilige haven.
De bultruggen maken de meeste indruk op mij: zo gigantisch groot en zó vreedzaam.
Intens genieten
Na een dag storm en sneeuwbuien hangt er een serene rust over het water. We zitten alweer tussen de orka’s en zodra het licht genoeg is ga ik ‘suppen’ (Stand Up Paddle). Ik schat de kans groter dat de orka’s dan dichterbij komen, en inderdaad komt een groep orka’s steeds dichter bij mij in de buurt. Ik stop met peddelen. Het enige wat ik nog kan doen is intens genieten van dit moment. De orka’s zijn nog steeds niet echt geïnteresseerd. Ze bewegen rustig, maar houden wel gepaste afstand tot ons. Met het SUP-board kom ik nog het dichtste bij. En nét op het moment dat er opnieuw een groep dicht bij ons is, ziet de RIB dit ook. De jongens willen erbij in het water, maar de RIB komt met te hoge snelheid aanvaren waardoor de orka’s weer verdwijnen. Daarbij zie ik minstens twee orka’s onder mijn board doorzwemmen. Ik wil het uitschreeuwen van vreugde, maar probeer mijn stem zo veel mogelijk te dempen. Overigens is het suppen in de verstilde fjorden ook zonder walvissen prachtig.
De orka’s blijven dit jaar noordelijker dan normaal.
Het begint al donker te worden als we uit het fjord wegvaren, terug naar Tromsø. We worden nog even getrakteerd op een groep bultruggen en orka’s vlak naast de catamaran. Jacques besluit snel om twee hydrofoons in het water te gooien. Via een speaker kunnen we met een van de hydrofoons meeluisteren, de andere via een koptelefoon. Er is wat ruis, waarschijnlijk van het klotsende water, maar het gekwetter van de orka’s is goed te horen. Wat een drukte. En dan te bedenken dat we de helft van hun tonen niet eens kunnen horen. Opeens slaat mijn hart over. Ik hoor het zware gekreun van een bultrug dwars door het orka-gekwetter heen. Ik smelt. Iedereen zit stil te luisteren en te genieten. Wat een afscheid.
Orka’s volgen de haring.
Adembenemend
Al met al hebben we flink wat afstand moeten afleggen om vanaf Tromsø in de buurt van de orka’s te komen. De tijd waarin je genoeg daglicht hebt om iets te kunnen zien is in de winter zeer beperkt. Voor de uitbaters van dagtrips in Tromsø lijkt het me geen best seizoen. Ik ben blij dat wij voldoende tijd hebben gehad en de organisatie was ingespeeld op het feit dat de dieren zich dit jaar verder noordelijker ophielden. Het was misschien jammer dat ik vrijwel geen echte duik heb gemaakt en voor een freedive-vakantie zelfs vrij weinig in het water heb gelegen. Maar de reis was adembenemend mooi!
__________________________________________
Arctic Freediving
Arctic Freediving is een reisorganisatie speciaal voor freedivers die willen duiken met orka’s en bultruggen in de noordelijke fjorden van Noorwegen. De organisatie wordt geleid door de Zuid-Afrikaan Jacques de Vos: freediver, fotograaf en documentairemaker met een grote passie voor orka’s. Hij werkt daarbij nauw samen met Boreal Yachting, de eigenaar van de zeilboten waarmee ze op pad gaan. Een kleine groep (maximaal vijf) deelnemers gaat vijf dagen op zoek naar de orka’s en bultruggen die daar in de winter jagen op haring. Vooraf krijgt iedereen duidelijke instructies over hoe je respectvol omgaat met deze dieren. Omdat de haring alleen in de winter door de fjorden trekt, vinden deze reizen ook alleen in de winter plaats. De zon komt in de eerste week van januari niet boven de horizon uit. Om 10.00 uur begint het redelijk licht te worden en na 13.30 uur wordt het alweer donkerder. Om 15.00 uur is het pikkedonker. Dankzij de warme golfstroom bevriest het water rond Tromsø niet en heerst er een relatief mild klimaat.
