We hebben het grote indoor duikbassin van Transfo in Zwevegem (België) voor ons alleen deze middag. Roerloos hang ik een halve meter boven de bodem. Het is doodstil. Geen gesis van lucht die binnenkomt, geen geraas van bellen bij het uitademen. Met een paar vinslagen glij ik moeiteloos door het water, om de gele fantasieduikboot heen en door de poort van Atlantis naar een overdekt stukje “grot”. Van daaruit zweven we weer heel kalmpjes de open tank in. Duiken met een rebreather is veel rustiger. Alsof je meer deel uitmaakt van de onderwaterwereld en er op kousenvoeten doorheen sluipt.
Scuba Shop Pittem en RAID Benelux organiseren in de grote tank een proefduik met de RedBare rebreather van Vobster Marine Services (VMS). Dit bedrijf in Somerset (Engeland) heeft de oude Sentinel en RedHead rebreathers doorontwikkeld tot de RedBare. Het is een grote kast met twee slangen die naar een imposant mondstuk leiden. De slangen komen uit in een contralong met daarachter een container vol speciale kalk die CO2 absorbeert (“scrubber”), en twee 2-liter flesjes met gas aan weerszijden. De elektronica die het systeem aanstuurt zit in een waterdichte, uit delrin gefreesde doos – zeg maar de hersenpan van het apparaat. Het ziet er op het eerste gezicht ingewikkeld uit. ‘En toch,’ zegt Tim Clements van VMS, ‘is alles zo gemaakt dat het toestel gemakkelijk is in het gebruik.’
‘Het systeem mengt op iedere diepte steeds de beste mix.’
400 minuten
Anders dan bij een open systeem wordt in een rebreather het uitademgas steeds opnieuw gebruikt. In een kringloop wordt de CO2 uit het uitademgas gehaald en alleen de verbruikte O2 aangevuld. Zo kun je met twee kleine flesjes – eentje met zuivere zuurstof en een met verdungas – veel langer onder water blijven. Nog een voordeel: het toestel stelt op elke diepte het meest ideale gasmengsel samen op een vooraf ingestelde partiële zuurstofdruk (“setpoint”), waardoor decompressietijden korter worden. Tim licht toe: ‘Twee 2-literflesjes in combinatie met een scrubber van 2,2 kilo geven een duiktijd van 400 minuten. Bij een duik van 65 minuten naar 30 meter kom je uit op 1 minuut decompressie. Het systeem mengt op iedere diepte steeds de beste mix.’
Onder de rode kap meten drie zuurstofcellen iedere 75 milliseconde de partiële zuurstofdruk (PO2) in de kringloop. Als de PO2 daalt omdat er zuurstof is verbruikt of de duiker opstijgt, gaat er een signaal naar een klep die een hoeveelheid zuivere zuurstof in het systeem laat. Op grote diepte zijn dat ultrakorte injecties, niet langer dan 50 milliseconde. Die gelijkmatige toevoer voorkomt te grote schommelingen in PO2. De RedBare kan op 100 meter diepte het setpoint constant houden tot +/- 0,02 bar. Of dat lukt hangt ook van de duiker af: of hij regelmatig ademt en niet teveel jojoot. Een nadeel is er ook: het mengsel verandert tijdens de duik van samenstelling. Rebreatherduikers moeten hun instrumenten voortdurend in de gaten houden en kijken of het mengsel nog deugt.
Tim Clements (midden achter de rebreather): ‘Tijd om bij te sturen.’
Tijd om bij te sturen
Tijdens de duik zie ik in mijn rechter ooghoek drie groene leds. De RedBare zit barstensvol sensoren en elektronica die de duiker voorzien van informatie over onder meer de zuurstofdruk, status per zuurstofcel, CO2-niveau en resterende scrubbertijd. Die informatie gaat naar de twee handsets die ook dienstdoen als full trimix decompressiecomputer. Alle signalen van de handsets worden vertaald naar de leds. Groen is goed. Zodra de sensoren registreren dat er iets niet in de haak is (bijvoorbeeld CO2-opbouw), knipperen de leds blauw/groen. ‘Als je de leds ziet verspringen heb je nog tijd om de displays te bekijken en bij te sturen,’ zegt Tim. ‘In het voorbeeld van de CO2-opbouw komt de eerste waarschuwing bij 5 millibar pCO2 zodat je tijd hebt om met een helder hoofd in te grijpen. Vanaf 10 millibar loop je kans op CO2 –vergiftiging. Een afwijkende kleur op de handset laat zien waar het probleem zit. Corrigeer je niet dan worden de leds rood en gaat er een audio-alarm af.’ Dit is het teken dat je het gas in de kringloop niet meer kunt ademen en dat je op een reservegas (“bail-out” gas) moet overstappen. Om die reden dragen rebreatherduikers altijd een of meer stage-flessen op de zij.
De leds geven ook de decompressie-informatie. Als een witte led gaat knipperen dan weet je dat je een decostop moet maken. Op stopdiepte brandt de witte led continue, als je kunt opstijgen naar de volgende stopdiepte dan knippert de led tot je er bent en dan brandt-ie weer continu. De witte led gaat uit als de decompressie klaar is. ‘In theorie kun je de RedBare blind vliegen, zelfs zonder masker,’ aldus Tim. Om de kans op storing te beperken is de RedBare robuust gebouwd. Zo prik je de zuurstofcellen met drie dikke pinnen in een blok elektronica dat is ingegoten in kunsthars. Alle systemen zijn dubbel uitgevoerd en handmatig te bedienen. Bij een kabelbreuk is er geen lekkage in de elektronica of handsets, want daar zijn ze tegen beschermd. ‘De handsets zijn door de gebruiker van het toestel af te halen en te vervangen,’ zegt Tim. ‘Als een kabel breekt kun je er zelf een nieuwe aan zetten. Duikers die hun RedBare meenemen op reis kunnen een speciale kit met onderdelen mee krijgen. Als er iets stuk gaat kun je het ter plekke repareren en betekent het niet het einde van je expeditie.’ Onderhoud en reparatie worden lokaal gedaan in de Scuba Shop Pittem. Voor de duur krijg je een reserveonderdeel mee zodat je toch kunt blijven duiken.
De RedBare geeft een peut gas bij en als ik uitadem zit de contralong veel te vol.
Altijd reservegas op de zij.
Opgeblazen gevoel
Op de bodem van Transfo valt op hoe licht de RedBare ademt. Er is hoegenaamd geen ademweerstand als ik mijn rondjes zwem. Tim: ‘De contralong zit half op de schouders en bij een horizontale zwemhouding op dezelfde diepte als de longen van de duiker. Dat is belangrijk voor het gemak waarmee je ademt. Een millibar drukverschil tussen de longen van de duiker en de contralong geeft al meer ademweerstand.’ Bij de RedBare is de ademweerstand 0.48 Joules/liter op 100 meter bij 10/80 trimix. Het grote mondstuk trekt niet en ik merk weinig van het formaat van de kast op mijn rug. Verschillen in diepte merk je wel meteen en de trim fijnregelen op de longen gaat niet. Het volume van het gas in de longen en de contralong blijft immers constant. Trimmen doe je helemaal op het droogpak of de geïntegreerde wing. Best lastig omdat het toestel af en toe gas bijblaast, zoals verdungas tijdens de afdaling, of vlak boven de bodem als ik in een vergeefse reflex diep inadem om af te remmen. De RedBare geeft een peut gas bij en als ik uitadem zit de contralong veel te vol. Het voelt opgeblazen en even lijkt het alsof ik moeilijk kan uitademen. Een paar keer gas laten ontsnappen via de neus lost dat probleem op en als ik mijn trim heb hervonden lukt het om boven de bodem te blijven zweven. Een week na de duik krijg ik een download van de duik, met de complimenten van Tim: ‘Geen grote uitschieters in PO2. Niet slecht voor een duiker zonder rebreatherervaring.’
RAID
RAID is een van origine Zweedse organisatie voor duikopleidingen. Ze zijn gestart met de opleidingen op de Poseidon rebreathers. Dat is in de loop der jaren uitgebreid met opleidingen voor andere bekende rebreathers zoals de Inspiration, RedBare, JJ en Liberty. Intussen geeft RAID ook “gewone” sportduikopleidingen en open circuit technische duikopleidingen. Alle theorie wordt online gegeven, er zijn geen boeken. Als je ooit een opleiding bij RAID hebt gedaan blijf je de updates ontvangen en hou je toegang tot het meest recente opleidingsmateriaal. RAID is wereldwijd actief in 65 landen.
__________________________________________________
Transfo Zwevegem
Transfo is een duiktank in de voormalige stookolietank van de elektriciteitscentrale in Zwevegem (België). De betonnen duikbak is decentraal in de oorspronkelijk metalen tank geplaatst, 20 meter in diameter en 15 meter diep. Het water is helder maar wordt niet verwarmd. De ruimte tussen de binnen- en de buitentank wordt gebruikt voor de technische installaties, cafetaria, kleedruimten en de instapzone. Daglicht komt binnen via een groot luchtkussendak. De tank is mogelijk gemaakt door het Europese project “Grenzeloos duiken”. Deze grensoverschrijdende aanpak van duiklocaties in Nederland en Vlaanderen heeft in Zeeland geleid tot de verbetering van de duikstek bij Kattendijke door de NOB.