Onderwaterfotografie als kunst

Miranda Verhagen begon met duiken in 1991, na een proefduik in Oostvoorne. ‘Erg spannend maar ook geweldig,’ zegt ze daarover. ‘Daarna heb ik mijn brevet gehaald en veel gedoken: de kleuren en vormen van koralen en vissen onder water zijn zó mooi.’  Miranda werkt net zo lief in Nederland als in het buitenland. Een aantal foto’s uit deze serie is gemaakt in de Haarlemermeerse Bosplas, de Toolenburgerplas en de Vinkeveense Plassen. Duiken in het buitenland ziet ze als een kers op de taart, waarbij de tropische riffen stilaan hebben plaatsgemaakt voor wrakken. ‘De laatste jaren kies ik vaker voor wrakduiken in de Middellandse Zee, Noorwegen en Engeland. Als ik over een wrak zweef dan stel ik me voor hoe het was om erop te wonen en te werken. Wie waren die mensen, hoe vonden ze het? Dan gaat het leven. Nog even los van de verschrikkelijke momenten van verwoesting. Ik vind het heel bijzonder om te kunnen zien wat er op de bodem van de zee ligt.’

Door de keuze voor wrakken is Miranda enkele jaren geleden begonnen met technisch duiken en vervolgens overgestapt op een JJ rebreather. ‘Het grote voordeel is dat de nultijden langer zijn,’ legt ze uit. ‘Met een rebreather kan ik twee keer zo lang op diepte blijven als een duiker op open circuit, voor ik aan hetzelfde decompressieschema zit. Een ander voordeel is dat de vissen niet meer wegzwemmen. Zo zag ik in het najaar regelmatig karpers. Ken je het gevoel dat het lijkt alsof iemand naar je kijkt? Dat had ik tijdens een duik met de rebreather. Ik draaide mijn hoofd en zag drie karpers links naast me hangen. Als je met perslucht duikt dan merk je dat de bellen enorm veel leven afschrikken en op afstand houden.’

Hollands landschap (stokken). Haarlemmermeerse bosplas.

Uitdagen

Een beeld begint bij Miranda als regel met een idee dat wordt uitgewerkt in tekst of een schets. ‘Soms zie ik het beeld dat ik wil maken heel duidelijk voor me. Eén of meerdere foto’s vormen het begin, waarbij elk beeld iets moet toevoegen. Daarna volgt het proces van het beeld samenstellen en elementen toevoegen tot het oorspronkelijke idee erin herkenbaar is. Daarom is die eerste uitwerking belangrijk. Dat is de maatstaf om te besluiten of een beeldelement past en voldoet. Ik vergelijk mijn werkwijze met schilderen. Vanuit een idee starten, schetsen, dingen toevoegen, weghalen en het werk de tijd gunnen om te rijpen.’ Het samenstellen van de foto’s tot een beeld gebeurt in Photoshop, waarin ook de kleurtoon wordt bepaald. ‘Mijn stijl? Ik noem het autonoom met kenmerken uit de landschapsfotografie en een vleug surrealisme. Het verhaal kan wisselen, maar de stijl zal herkenbaar zijn in de verschillende series. Ik wil mensen uitdagen om te zoeken naar waar ze zijn en wat er niet klopt. Dat ze dingen herkennen maar niet in de context kunnen plaatsen.’

Miranda laat zich inspireren door het werk van natuurfotograaf Willem Kolvoort als het gaat om licht en compositie. Voor het vertellen van verhalen kijkt ze onder meer naar de series van Andreas Franke en diens Vandenberg project, vernoemd naar een oud oorlogsschip dat bij Florida is afgezonken als kunstmatig rif. ‘De onderwaterwereld op het wrak gebruikt hij als decor voor een nieuw en ander verhaal. Toen ik dat zag ben ik gaan zoeken naar hoe ik dat kan doen met Hollandse onderwaterlandschappen.’

Verleden Heden Toekomst. Geïnspireerd door het kwatrijn van Albert Verwey en het tegeltableau van Jan Toorop, voor de Beurs van Berlage.

Academie

Miranda vindt het steeds de moeite waard om te leren van anderen. ‘Daarom heb ik meegedaan aan de wedstrijden van Aquashot. Dat was ontzettend leuk en leerzaam. Je wordt uitgedaagd om in vijf categorieën te fotograferen en je kunt je eigen werk goed vergelijken met dat van anderen. Na een paar jaar merkte ik dat ik niet meer vooruit ging. Ik wilde beter gaan fotograferen en meer vanuit thema’s werken om met mijn beelden een verhaal op te bouwen. Toen heb ik voor een opleiding aan de Fotoacademie in Amsterdam gekozen. In de eerste twee jaar ligt de nadruk op techniek en meer algemene informatie over fotografie zoals het werken met kleinbeeldcamera’s, middenformaat en de technische camera. Dat was wel erg leuk, zeker het leren omgaan met de technische camera met negatieven van zes bij negen centimeter. De spanning die ik voelde als ik de ontwikkelde negatieven ging ophalen was een feest! Maar goed, kleinbeeld (Miranda fotografeert met een Nikon D5000 spiegelreflex en een Olympus OMD-10) is toch handzamer onder water.’

Nu de Fotoacademie met succes is afgerond blijft Miranda ervaringen uitwisselen met andere fotografen, schilders én kijkers. ‘Ik vind het belangrijk om te exposeren en de beelden te tonen. Het was erg leerzaam om mee te doen aan de Open Atelier Route in Leusden/Woudenberg en onlangs hebben mijn beelden in Cinemec Utrecht gehangen. Reacties van kijkers heb je nodig om scherp te blijven. Horen of mijn bedoeling overkomt, maar ook wat andere mensen zien in een beeld: dat verrast mij ook.’

www.mirandaverhagen.com