Duiken in een driehoeksverhouding

Mei 2018. Het is vrij donker als we langs de lijn afdalen naar het voordek van de Vis. Pas op 25 meter krijgen we een paar vage contouren te zien, een moment later zijn we er. Veel stof in het water beperkt het zicht tot een meter of 5. Gerard gebaart of ik foto’s wil maken en ik maak een stuurbeweging terug om aan te geven dat we eerst het grote stuurwiel opzoeken. Dat staat achterop dus zwemmen we op ons gemak het 60 meter lange admiraalsjacht langs, de stuurboordreling volgend. Het is een fotogeniek scheepje, vol met relingen, een mooi overhangende opbouw en trapjes. In 2016 is het hier in een beschutte baai aan de zuidpunt van Istrië (Kroatië) afgezonken als eerste kunstmatige rif voor sportduikers. Er is weinig begroeiing, hooguit wat algen op de stalen romp, en de vissen verschuilen zich in de blauwgroene soep vandaag. Het stuurwiel staat er evenwel prachtig bij met het dekhuis in de achtergrond.

Het fotograferen kost 12 minuten. Normaal ben ik daar niet zo mee bezig maar dit is geen normale duik. De computer op de rechterpols rekent met een Tx 25/25 mengsel (trimix: 25 procent zuurstof, 25 procent helium, 50 procent stikstof). Op mijn linkerpols heb ik een bottomtimer en een uitgeschreven planning van de duik, waarvan het de bedoeling is dat deze tot de minuut wordt gevolgd. Op mijn linkerzij hangt een stage tank met 50 procent O₂. Ik merk er niks van tijdens deze oefenduik. Alleen de gifgroene slang in mijn ooghoek herinnert me eraan dat ik op 21 meter een gaswissel moet maken. Na 40 minuten zijn we volgens plan terug bij de ankerlijn en beginnen we aan de opstijging. De slang van de automaat van de stage leg ik alvast in m’n nek. Door het gebruik van trimix en het zuurstofrijke decompressiegas hebben we na een duik van 40 minuten op 32 meter 15 minuten decompressietijd. De hele duik duurt 55 minuten. Bij dezelfde duik op lucht had de opstijging 51 minuten geduurd en was de duiktijd uitgekomen op 91 minuten.

Helder hoofd

Gerard van der Kolk van Technical Diving College in Hilversum is een praatgrage en goedlachse IANTD instructeur-trainer. Hij zit vol prachtige verhalen, zoals de keer dat een duiker na behandeling voor een decompressie-ongeval op zijn sokken de trein naar huis nam – vanuit Aberdeen. Ik kwam met Gerard aan de praat omdat ik na tig jaar duiken een manier zocht om de theorie eens grondig af te stoffen en verkeerde gewoontes af te leren. Noem het groot onderhoud op kennis en vaardigheden, met als specifieke wens het verbeteren van trim en vinslagen. De Tek Lite opleiding van IANTD sluit goed aan op deze vraag. Voor een deel is de Tek Lite vergelijkbaar met Gevorderd Nitrox bij de NOB. Tek Lite gaat net iets verder door het trimix-duiken mee te nemen, waarbij een deel van de stikstof wordt vervangen door helium. Dat is om stikstofnarcose tegen te gaan en dat lijkt me wel zo interessant. Door trimix en zuurstofrijk decompressiegas te gebruiken, kun je langer op diepte blijven met minder decotijd. Dus hou ik meer tijd over om te fotograferen. Bovendien met een helderder hoofd. Gerard: ‘In deze opleiding ligt de nadruk op het verantwoord leren omgaan met zuurstofrijke mengsels. Je leert duiken plannen en volgens plan goed uit te voeren. Trimmen is heel belangrijk. Het zijn decoduiken dus je kunt bij een opstijging niet doorschieten. En terugzakken als je met 50 procent zuurstof een stop maakt, is ook niet goed.’

Blijmoedig laat ik de boei voor de tweede keer op maar ik zit met mijn duim vast in een lusje van de lijn. Met boei en al breek ik door de oppervlakte.

April 2017. De oefenduiken maken we in Vinkeveen en bij mooi weer met een RIB op de Spiegelpolderplas. De eerste duik gaat redelijk de mist in door een totaal gebrek aan balans. Ik draag een te dik onderpak waardoor ik steeds ondersteboven kiep en na een 20 minuten durend gevecht met mezelf breken we de duik af. Een week later kom ik terug in een dunnere broek en dik vest en dat ligt een stuk stabieler. Nu kunnen we oefeningen doen. Boven de bus clippen we stages af, geven ze door en clippen ze weer aan. Daarna een rondje de diepte in langs het platform tot een ijskoude en pikdonkere 20 meter. Bij het terugkomen oefenen we de gaswissel en het oplaten van de DSMB. Een keer een realistische oefening als ik denk de bandjes van mijn duikbril wat losser te zetten en het masker van mijn gezicht valt. Zijn die Scubapro clipjes toch net even anders dan die van mijn oude Aqua Lung masker… De oefeningen met de DSMB gaan steeds beter en dat is ook een kwestie van oefenen. De boei en spoeltjes neem je los mee. Dus onder water – in trim – eerst de boei aan de lijn knopen. Gerard bedenkt af en toe varianten om het een beetje leuk te houden. Zo krijgen we de opdracht om de boei met heel klein beetje gas op te laten en dan weer in te rollen terwijl we netjes in trim blijven hangen. Dat lukt wonderwel. Blijmoedig laat ik de boei voor de tweede keer op maar ik zit met mijn duim vast in een lusje van de lijn. Met boei en al breek ik door de oppervlakte. Gelukkig oefenen we op 5 meter diepte. Ik leer stil hangen, een rondje draaien en achteruit vinnen. Technieken voor het grotduiken waarbij je zo min mogelijk stof wil maken. En net zo handig bij het fotograferen. Ook heel prettig: de groepen zijn klein en er wordt niet gejaagd. Iedereen doet de opleiding in zijn eigen tempo.

IANTD instructeur-trainer Gerard van der Kolk van Technical Diving College Hilversum.

Meneer Dalton

In de theorie staat de driehoeksverhouding centraal tussen absolute druk, percentage zuurstof in het mengsel, en partiële zuurstofdruk (PO₂). De afspraak is een PO₂ van maximaal 1,5. Daar stem je het zuurstofgehalte op af in het mengsel waarmee je duikt naar een vooraf bepaalde diepte. Dat wordt erin gehamerd vanwege de risico’s bij een te hoge of te lage PO₂. Te hoog en je tast het centrale zenuwstelsel en de longen aan. Te laag en je valt flauw door zuurstofgebrek. Aan de hand een formule bereken je vervolgens hoeveel helium je moet toevoegen om op een equivalente narcotische diepte (END) van pak ‘m beet 24 meter uit te komen. Dat wil zeggen: je duikt naar 40 meter, maar het narcotisch effect van het mengsel is gelijk aan dat van EANx op 24 meter. Met een rekensom kom je erachter hoeveel stikstof (de boosdoener) je moet vervangen door helium. Terwijl we de sommen oefenen geeft meneer Dalton zijn geheimen prijs. Als je het mengsel hebt berekend, kun je de duik plannen. Aan de hand van gekozen bodemgas, decompressiegas (in de Tek Lite is dat 50 procent O₂), diepte en tijd rolt er een decompressieschema uit de laptop. Want plannen leer je met speciale software op de computer. De avond voor de duik zit iedereen achter zijn laptopje.

Mei 2018. Half katterig van de zeegang daal ik af naar de Baron Gautch voor een oefenduik. Een voor mij onbekend wrak waar we op 36 meter diepte doorheen zwemmen. Het is een prachtig schip; een kleine uitvoering van de Titanic die passagiers vervoerde tot ze in Eerste Wereldoorlog op een mijn liep en zonk. Veel van de houten dekken zijn weggerot. Je kunt er overal in en uit met aan weerszijden mooie promenades en doorkijkjes naar het open water. Het eerste kwartier van de duik heb ik er weinig oog voor. Ik kan niet bij mijn manometer en clip de achterste haak van de stage per ongeluk los, kortom ik lig te rommelen. De paar foto’s die ik maak worden verpest door alle troep die als gevolg van m’n woeste ademhaling van de bovenliggende dekken naar beneden dwarrelt. Nou ja. Later in de duik wordt het wat rustiger en de duiken op de Vis en Dezza met haar mooie kanon gaan een stuk beter. Kwestie van er een beetje inkomen. Of het een vervolgopleiding wordt op open circuit? Ik moet er niet aan denken om met een dubbel 18 te duiken. Toch maar eens aan die rebreathers snuffelen. Geen bellen scheelt ook met zweefvuil dat uit de dekken boven je komt vallen…

______________________________________________

IANTD

De International Association Nitrox en Technical Diver (IANTD) leidt al 30 jaar duikers op in het gebruik van nitrox en trimix. De organisatie biedt opleidingen voor alle niveaus. Van beginnende duikers die nitrox leren gebruiken, tot geavanceerde tech-opleidingen. Bij de IANTD kun je zowel op open circuit als met de rebreather leren duiken. De technische opleidingen beginnen bij Advanced EANx (vergelijkbaar met de NOB specialisatie Gevorderd Nitrox) en gaan via Tek Lite (maximaal 48 meter), Normoxic Trimix (60 meter) tot Full Trimix (100 meter). Daarnaast zijn er opleidingen voor grotduiken, wrakduiken, gas blenden en eerste hulp. IANTD is in 1985 opgericht door de Amerikaan Dick Rutkowski. Hij was duiksupervisor bij de National Oceanographic and Atmospheric Administration en zette zich in voor het gebruik van nitrox om het sportduiken veiliger te maken. IANTD is wereldwijd actief in 60 landen.

_____________________________________________

Materiaal

Zet twee technisch duikers tegenover elkaar en ze kunnen elkaar blindelings helpen. Dat komt omdat ze overal ter wereld hun uitrusting op dezelfde manier opbouwen. Kern van de zaak: redundantie. Dat wil zeggen dat luchttoevoer en drijfvermogen dubbel zijn uitgevoerd met 2 eerste trappen op 2 kranen. Gaat een automaat blazen dan draai je de kraan dicht en hou je minstens 1 werkende automaat en inflator over. De boodschappenlijst:

• Een dubbel 12 voor voldoende gasvoorraad voor jezelf en je buddy.
• Automaat met longhose van 2.10 meter. Reserveautomaat met een bungee onder de kin.
• Het droogpak is bij voorkeur van trilaminaat omdat dit niet op diepte wordt samengedrukt: dat heeft minder invloed op de trim.
• Backplate met harnas en wing voor stabiliteit en om spullen aan vast te kunnen maken.
• Een computer die een beetje gemakkelijk de gaswissel laat doen.
• Wetnotes, DSMB (dicht aan de onderzijde, groot formaat), vingerspoeltjes, reservemasker.
• Als het serieus wordt: een eigen stage met een zuurstofschone kraan en automaat.
• Lamp met een sterke spot, wordt gebruikt om elkaar signalen te geven.