Na een stuk rijden over een behoorlijk slechte weg komen we op een open plek in de jungle. De rust die we er verwachten wordt snel en ruw verstoord door een legertje Amerikanen op quads. Ze hijsen zich in fel oranje reddingsvesten om vervolgens met een kabelbaan over het kraakheldere meertje te tokkelen. Uiteraard laten ze halverwege los om met een halve salto onder te duiken. Mijn Mexicaanse vriend Tristan stelt ons gerust. Voordat we klaar zijn met omkleden zijn ze wel weer weg.
We zijn bij de cenote Xunaan-Ha in Mexico. Deze wordt dus niet alleen gebruikt om in te duiken maar ook voor andere outdoor activiteiten. Wij gaan hier voor langere tijd kopje onder. Met buddy en clubgenoot van de Dutch Cave Dive Group Paul Zwiers en mijn Mexicaanse vriend Tristan. Voor de niet-ingewijden: een cenote is een grot of poel met vaak zeer helder water in het Mexicaanse Yucatán, ook wel het Maya-schiereiland genoemd. Er zijn meer dan 3.000 cenotes, waarvan minder dan de helft is bestudeerd en geregistreerd. Een aantal is geschikt om te duiken. Cenotes zijn voor Maya’s heilige plaatsen omdat zij deze beschouwen als de ingang naar de onderwereld.
Frogkick
Aan de waterkant moeten we onze uitrustingen nog opbouwen. Het vliegtuig is pas vannacht geland maar door het tijdsverschil merken we weinig van de korte nacht. De hitte is wel even wennen. In Nederland moest voor vertrek het ijs nog van de ruiten worden gekrabd. Hier is het 33 graden. Na onze gebruikelijke en uitgebreide checks duiken we onder. Een gedegen buddy- en materiaalcheck hoort erbij: er is bij het grotduiken immers minder ruimte om fouten te maken. Het water is een comfortabele 26 graden en ongeveer zo helder als bronwater. Op de foto’s is zelfs geen water te zien. Zeker als Paul zijn adem inhoudt. De gangen in deze cenote zijn ruim genoeg om op de meeste plaatsen met de frogkick te kunnen zwemmen. Het flipperen doen we in grotten nooit want dan zouden we teveel stof doen opdwarrelen. Op de smallere stukken gebruiken we andere verplaatsingstechnieken. Voor mensen met claustrofobie is de hele grot waarschijnlijk krap en eng. Wij genieten van de fraaie decoraties in de vorm van stalactieten en stalagmieten. Druipstenen die zich hebben gevormd toen de grot ooit droogstond.
Na een klein uurtje heeft Paul de druk in zijn dubbelset teruggebracht tot 140 bar. Dat is onze afgesproken omkeerdruk. Als grotduiker hou je minstens tweederde over voor de terugweg. Nu gaan we in omgekeerde volgorde terug naar buiten. Dat geeft mij de kans om de buddy’s ook eens van voren te fotograferen. Na een uur alleen ruggen en vinnen zijn gezichten een welkome afwisseling. De tweede duik nemen we een andere route. Ook deze gangen halen de tien meter diepte niet eens. Wat wederom zorgt voor een omkeerpunt na een uurtje zwemmen. Na de duik laten we ons bij de autoverhuur afzetten door Tristan. Hij mag deze week een opleiding grotduiken geven. Wij gaan het Mexicaanse Yucatan zonder hem verder bekijken.
Stringkini
De volgende dag is het even passen en meten in onze Volkswagen Gol. Nee geen spelfout: zonder de F is hij kleiner dan een ‘echte’ Golf. Er moeten niettemin twee grotduikuitrustingen met in totaal acht duikflessen in. Maar met de achterbank plat gaat het prima. Vandaag duiken we in de Gran Cenote. Bekend terrein en een eenvoudige weg om er te komen. Bij aankomst is het er al erg druk. Niet alleen met duikers, maar ook met zwemmers die van het heldere en warme water genieten of snorkelen met visjes en schildpadden. De Oostblokdames dragen nog kleine touwtjes-bikini’s. Waar de Latijns Amerikaanse zwemsters genoegen nemen met een stringkini. Geen kans dat wij onze veiligheidsstop overslaan.
Meestal kun je in een cenote twee kanten op. Een downstream en een upstream kant. In deze cenote is de upstream erg krap, beter geschikt voor sidemount duiken. Maar buddy Paul draagt zijn dubbelset nog op de rug. Deze Gran Cenote is echt een pareltje en we genieten van deze duik nog meer dan van de vorige. Het water lijkt nog helderder. Dat komt waarschijnlijk omdat deze grot witte wanden en druipsteen heeft, waardoor het licht van onze lampen en flitsers beter wordt verdeeld. In totaal hebben wij samen acht lampen en vier flitsers mee. Bang in het donker zijn we niet. We zijn getraind om zelfs met nul zicht weer veilig buiten te komen. Maar er was een wens om de Mexicaanse cenotes in al hun pracht vast te leggen en daar is nu eenmaal veel licht voor nodig.
Heilige
Na diverse vakanties in Mexico hebben we een aantal favoriete cenotes die op de foto moeten. Mayan Blue is een favoriet van mijn buddy. Vooral door het verschil tussen het water boven en onder de haloclyne: een spronglaag tussen zout en zoet water. Gelijk heeft hij. Op het moment dat we de diepere kamer binnenkomen verandert het licht van de duiklamp. Waar we in het zoete water – het zicht is relatief slecht – nog een geelbruin licht hebben, komt er nu een ijsblauw licht uit de ledlampen. De halogeenlamp geeft een vreemd groenig licht af. Nadeel is de diepte van rond de 25 meter. Vooral de tweede duik levert dat een aanzienlijke decotijd op. Die brengen we door terwijl we vanuit de grot naar buiten kijken. Het licht heeft een gouden gloed door de breking van het zonlicht in het iets bruinere water van het vennetje waar deze grot in uitkomt. Om het ergste licht uit de foto weg te houden, dirigeer ik Paul voor de zon. Nu heeft hij mooie lichtstralen om zijn lichaam heen, als een heilige.
Mijn favoriete cenote deze trip is Angelita. Eigenlijk is het geen cenote maar een sinkhole: een grot waarvan het plafond is ingestort. Het whiskymerk Ballantine’s heeft hier een reclamefoto gemaakt van een Aziatische visser die op een vlot boven een wolk waterstofsulfide zweeft. De visser was uiteraard een freediver. De giftige wolk is ontstaan door het rotten van bomen en ander organisch afval dat in de sinkhole is gevallen, en hangt precies tussen het zoute en zoete water in. Het levert een erg surrealistische omgeving op met de wolk op dertig meter diepte. Eronder gaat het nog dertig meter naar beneden – daar is het aardedonker. Wij willen als een vliegtuig boven de wolken zweven en daar dan een foto van maken. Een uitdaging. Het water is behoorlijk helder maar de sinkhole gaat recht naar beneden, midden in de jungle. Veel licht is er niet. Nadat de foto’s zijn gemaakt geef ik het teken om op te stijgen. Krijg ik de vraag terug: “Waarom?” Nou, omdat we misschien al 45 minuten decotijd hebben? Ook dat maakt geen indruk. Paul vindt het hier prima en tijdens de lange stops heb ik tijd om hem te fotograferen met in de achtergrond de jungle boven water.
Kraakhelder
De middagduik maken we in de Temple of Doom. Een cenote in de buurt. Om in de cenote te komen volstaat een commandosprong van een meter of drie in een donkere schacht. Je klimt eruit via een flinke ladder. Na een inspannende duik kan dat even teveel worden, zo blijkt voor een duiker die op de trap niet meer omhoog kan. Ik besluit om haar aan haar flessenbrug omhoog te tillen. Ze is me dankbaar maar jammer voor haar: ze zit in de cursus en mag twee uur later weer duiken. Vanaf de vaste cavern lijn (dat is de lijn in de daglichtzone) trekken wij een lijn naar de cave lijn. Terwijl ik bezig ben komen we bij het bord dat onervaren duikers waarschuwt om niet verder te gaan. Paul is verderop bezig de lijn te leggen maar is te ver weg om met het bord op de foto te gaan. Dus losmaken en opnieuw. Na poging twee volgt een oké-signaal: nu is het wel goed. De grot is helder en mooi. Enorme kamers, prachtige druipstenen en kraakhelder water. Dat is nog iets helderder dan gewoon helder water. We genieten van de enorme zaal waarin aan de overzijde ook een aantal duikers zwemt. Het licht reikt 75 meter ver.
Één dag doen we een iets rustiger programma. Cristalino is een cenote dicht bij het hotel en duikcentrum. Het is nog vroeg, we zijn er als eerste. We verkennen diverse tunnels en komen zelfs aan de andere kant even boven. Tegen de tijd dat het erg krap wordt draaien we om. Bij bovenkomst blijkt het ook een heel populair zwemmeertje te zijn. Nu zijn wij de attractie en er worden volop foto’s gemaakt. Een klein Mexicaans jongetje met duikbril wordt mijn kant op gedirigeerd en moet met die vreemde snuiter op de foto. Ik geef hem de longhose (mijn lange ademslang van 2,1 meter, die het luchtdelen in grotten mogelijk maakt) en nu is het feest. Ik leg de fles op de kant en terwijl ik mij ontdoe van de andere fles en vinnen verkent het jongetje iedere centimeter van de bodem.
Haloclyne
Later verhuizen we twee deuren verder. We zijn bij Chikin-ha, na een lange weg door de jungle met ons nep-Golfje. We worden er hartelijk ontvangen en krijgen een mooie plaats met opbouwtafel. Zeker met een dubbelset is het fijn als die op hoogte kan worden opgebouwd en omgehangen. Mijn sidemount cylinders hang ik pas in het water om. Er is een mogelijkheid om een doorsteek te maken naar de Garden of Eden. Leuk om te doen zonder camera. Nu met de camera erbij genieten we vooral van de haloclyne. Steeds weer boven en dan weer onder de laag duiken; het lijkt steeds of je bovenkomt. En bij het terugduiken door de laag lijkt het steeds helderder te worden. Ook die ene graad verschil in temperatuur is opmerkelijk en waarneembaar. Na de duik kijken we elkaar als kleine jongetjes aan die iets ondeugends gedaan hebben. Wat is spelen toch leuk. De haloclyne vastleggen op de foto is lastiger. Probeer twee glasheldere vloeistoffen maar eens te fotograferen. Net onder de spronglaag is het alsof je de wateroppervlakte van onderaf ziet. Toch zit boven deze laag nog dertien meter water.
Onze laatste duiken maken we in Zacil-ha, naast de o zo bekende Carwash. We zijn er vroeg en van plan om naar de Room of Tears te duiken. Alleen is de afslag niet gemarkeerd. Dus moet je weten waar je af moet slaan. Door teveel door de zoeker van de camera te kijken missen we in eerste instantie de afslag. De twijfel is er al, maar we weten het zeker als Paul aangeeft echt niet verder te kunnen met zijn dubbelset. Hij zit klem. We keren om en na een tijd zwemmen blijkt de afslag vrij voorin de cenote te zijn. De kamer is prachtig gedecoreerd met stalagmieten van meters hoog.
Carwash
De volgende duik maken we ook bij Zalic-Ha. Alleen gaan we nu naar de Carwash. De verbindingslijn moeten we zelf leggen. De headpool van Carwash (het meertje waar je te water kunt) is prachtig groen. Het groenige licht breekt schitterend door het water. Met de bomen die in de headpool op de bodem liggen en de vorm van de grot van waaruit ik fotografeer is het een adembenemend tafereel. Het geven van aanwijzingen aan Paul is er niet eenvoudig. Hij kan mij in het donker van de grot nauwelijks zien terwijl ik er stevig op los vloek. Na de duik blijkt hij me wel te hebben gehoord. Ik maak het straks wel goed met een koud biertje, we zitten toch all-inclusive…
_____________________________________
Opleiding grotduiken
Voor grotduiken moet je een opleiding volgen. Ook in Mexico moet je aantonen dat je gebrevetteerd bent door een erkende opleidingsorganisatie. Anders kom je de cenotes niet in.
De NOB biedt geen grotduikopleidingen aan. Wel de specialisatie Grotduik Technieken in Open Water. De CMAS kent wel grotduikopleidingen die je in Frankrijk of Zwitserland kunt volgen. Deze CMAS opleiding kun je ook volgen bij de Dutch Cave Dive Group; wel zo makkelijk in het Nederlands. De opleiding vindt plaats in het buitenland aangezien er in Nederland geen grotten zijn waarin je kunt duiken. Het is ook mogelijk om tegelijkertijd het brevet van de TDI, IANTD of SCD te halen.