Ongerept Kenia

In de smalle zeestraat tussen Shimoni en het eiland Wasini had ik misschien wel m’n mooiste duikdag ooit. Drie duiken van tachtig minuten met gids Yatin helemaal voor mezelf alleen. Op ons dooie gemak schuimen we de zeebodem af. Het is een zandbodem die flauw afloopt en we komen nergens dieper dan vijftien meter. Overal in de bodem liggen kleine kuilen met daarin stronkjes koraal of spons. Mini ecosysteempjes die onderdak bieden aan allerlei kleine kleurrijke wezentjes. Yatin wijst iets aan tussen twee koraalstronken die uit de bodem steken. Na drie keer kijken zie ik het nog niet. Dan, met mijn masker tegen het koraal gedrukt, zie ik ineens twee ogen in een vormeloze klomp materie: ik lig neus aan neus met een grote bleekroze hengelaarsvis. Met daarachter nog een kleine groene. Vertrouwend op hun camouflage blijven ze doodstil liggen.

 

Een kuil verder zwemt een heel klein zeenaaldje rusteloos in het rond. Het is een horse pipefish, familie van de pigmy zeepaardjes die verder naar het oosten voorkomen. Ze zijn te herkennen aan een glad koppie zonder uitsteeksels. De tweede duik wijst Yatin weer zo’n klein frutseltje aan dat iets rustiger is. Ik kan het diertje goed benaderen en zie door de zoeker van de camera dat dit exemplaar wel allemaal uitsteeksels op het minuscule hoofdje heeft – met het blote oog is het nauwelijks te zien. Dit is een pigmy horse pipefish. Steunend op de zandbodem heb ik genoeg houvast om een serie portretten te schieten. Ideaal werkterrein dit, en intussen ligt Yatin naast me te wachten tot ik klaar ben om me vervolgens mee te nemen naar een volgende kuil waarin hij een zeepaardje heeft gevonden. Dat presteert hij nog drie keer deze duik.

 

Boomblad met ogen

De derde duik die dag begint bij de boeilijn waaraan de bootjes van Pilli Pipa / Firefly Ocean Camp liggen aangemeerd. Het touw is helemaal begroeid met grote groene zakpijpen en sponzen. Daartussen wemelt het van de naaktslakken. Hier kun je alleen al een hele duik op maken. We zwemmen verder naar rechts en komen bij een richel waar het rif begint. Op de rand staan enorme bekersponzen als de kantelen van een middeleeuws kasteel. Meterslange zweepkoralen steken uit de muur. Weer moet ik drie keer kijken als Yatin wat aanwijst. Een bladvis. Deze soort heeft ruwweg de vorm van een boomblad en blijft doodstil liggen. Een blad met twee ogen erin. De vis ligt naast een bekerspons in een moeilijk hoekje. Als ik heel voorzichtig de flitsers in positie breng stoot ik per ongeluk tegen een spons, die vervolgens op korte stompjes van vinnen wegloopt. Weer een hengelaarsvis! ‘Sorry, sorry!’ roep ik hem in gedachten na. Ik kan hem bijna horen mopperen.

 

Shimoni ligt in Kenia aan de Indische Oceaan, zo’n zestig kilometer ten zuiden van Mombasa. Het is een oud dorpje, gebouwd op een grottenstelsel waar in de 18^de eeuw de slaven werden verstopt voordat ze werden verscheept naar de slavenmarkt van Zanzibar. Een duister verleden waarnaar alleen nog wordt verwezen in een klein museum in een hoekje van de grotten. Het eiland Wasini ligt drie kilometer uit de kust. Hier wonen ongeveer 3000 mensen in twee dorpjes zonder elektriciteit, stromend water of verharde wegen. Ongeveer vijftien jaar geleden ging de Groninger Harm Lutjeboer hier kijken of hij een bedrijf kon overnemen dat was gespecialiseerd in dolfijnexcursies – en werd op slag verliefd. Nadat hij dat had opgeknapt (‘Ik had beter aan de achterkant moeten kijken,’ zegt hij lachend), kocht hij in Shimoni een stuk land en zette daar zijn Firefly Ocean Camp en een duikcentrum op. In eerste instantie als onderdak voor de internationale vrijwilligersorganisatie Camps International. Tussen de machtige baobabs staan hier luxe safaritenten rond een zwembad en bar annex gezamenlijke eetruimte. Het kamp is helemaal verweven met de natuur. Als je de tent open laat staan en er ligt een pak koekjes dan heb je kans dat je bij thuiskomst een franjeaapje betrapt dat het zit op te eten. Pal naast het Ocean Camp ligt de duikbasis met tien-, twaalf- en vijftien-literflessen, trimjacks, automaten en volop snorkelspullen. Op het huisrif wordt er gedoken met kleine sloepen, daarbuiten vanaf twee traditionele Arabische dhows: de “Almasi” en de “Monsoon”.

Tijgeren

De enige diepe duik die we maken loopt in de soep. De plek heet Nyuli en het is een komvormige drop-off in de koraalbodem die op 30 meter begint en dan steil naar 45 meter valt. De wand is mooi begroeid met zacht koraal en gorgonen en door de stroming komen er geregeld grotere vissen langs. Tijdens de afdaling merken we weinig van stroming tot we de 17 meter passeren. Dan slaat de stroming ons ineens keihard in het gezicht terwijl de wand nog tientallen meters voor ons ligt. Dicht tegen de bodem tijgeren we erheen. Op de rand kan ik nog net een glimp opvangen van een mooie kleurrijke overhang maar zodra ik de steen loslaat waaraan ik me had vastgeklampt, spoelt de zee me genadeloos terug naar mijn vertrekpunt. De anderen zijn al bijna uit het zicht. Als we hergroeperen besluiten we de duik af te breken. Bij Dolphin Point zetten we de dag voort met een ondiepe, relaxte driftduik. Anders dan de naam doet vermoeden kom je hier geen dolfijnen tegen. Wel een dikke laag steenkoraal met daartussen grote anemonen met hele families anemoonvisjes erin. Het rif ziet er gezond uit met bijna geen dode plekken. We zien weinig grote vissen, op twee grote zeebaarzen na die diep onder ons langs passeren.

 

Pink Reef doet zijn naam dan weer wel eer aan. Verspreid op de zandbodem liggen grote koraalpartijen. Je zwemt er gemakkelijk een rondje omheen of steekt het zand over naar een volgende formatie. De koraaltuin bestaat helemaal uit zachte koraalsoorten in roze en paars. Andere kleuren zie je bijna niet. Of het moet het blauw-geel van de spookmurene zijn, die met wijd opengesperde bek zijn hol bewaakt. Harm begeleidt deze duik en hij neemt me mee naar een kleine grot waarin allerlei soorten garnalen leven. Grote gestreepte zebragarnalen, een grote poetsgarnaal en daarnaast ook nog een bladvis. Die laat ik links liggen omdat ik daar al een goede foto van heb. Zo snel went dat dus. Op de terugweg naar de grote formatie zien we een bidsprinkhaankreeft buiten zijn hol rondscharrelen. Als hij ons met zijn fenomenale ogen in de gaten krijgt schiet hij diep naar binnen en komt er niet meer uit, ook al probeert Harm hem vanaf de andere kant een vriendelijk zetje te geven.

 

Dolfijnen

De duikplaatsen waar we met de dhow in een klein uur naar toe varen liggen allemaal achter Wasini eiland, voor een deel in het Kisite Marine Park en het Mpunguti Reserve. Alles bij elkaar 39 vierkante kilometer beschermd zeegebied en een veilige haven voor dolfijnen die er paren en hun jongen grootbrengen, 250 verschillende soorten vis, zeeschildpadden, walvissen, 56 soorten koraal, zeegrasvelden en kolonies zeevogels die er hun nesten hebben. In het park mag helemaal niet worden gevist, in het reservaat alleen met lijnen of visvallen. De aanwezigheid van dolfijnen maakt dat toeristen uit de resorts bij Diani Beach naar Shimoni komen om daar in te schepen voor een dolfijnexcursie. Terwijl wij duiken bij Inner Kisite spartelt er boven ons hoofd een groep snorkelaars rond op het ondiepe rif in de hoop op een ontmoeting met dolfijnen. De meest luie snorkelaars drijven zelfs in een reddingsvest. En inderdaad horen we aan het einde van de duik het onmiskenbare gepiep van dolfijnen. Later wordt ons verteld dat ze ons achterlangs zijn gepasseerd en bij de snorkelaars zijn geweest, waarbij ook een speels jong van de partij was. Yatin vertelt dat hij ooit een groep dolfijnen heeft zien voetballen met een kogelvis. Nadat een dolfijn de vis aan het schrikken had gemaakt zodat ‘ie zich opblies, gingen ze hem onder elkaar overgooien. Toen ze klaar waren werd de doodsbange vis zachtjes op de zandbodem teruggezet.

 

Terwijl bij Inner Kisite de dolfijnen boven ons spelen, zwemmen wij een stuk bij het rif vandaan over de zandbodem. Verderop staan een paar eenzame blokken vuurkoraal met daartussen talloze glasvisjes. Tussen de blokken wonen ook twee grote luipaardmurenen van elk zo’n drie meter lang. Met de 15mm fisheye op de camera moet ik wel heel dichtbij komen om er eentje beeldvullend te fotograferen. Maar die bek met tanden… Op kousenvoeten sluip ik beetje bij beetje dichterbij. Het beest kijkt wel maar blijft in een vast, rustig ritme zijn bek open en dicht doen en water over zijn kieuwen pompen. Rustig blijven ademhalen, net als hij… Soms deinst hij wat achteruit, dan komt hij weer wat verder naar buiten maar de monsterlijke murene laat me heel gemoedelijk mijn gang gaan. Zit daar iets van vriendelijkheid in die blik? Ik kan de dome van de camera tot een paar centimeter van de bek brengen en mijn foto’s maken. Het beest kijkt me onaangedaan na als ik voorzichtig achteruit peddel.

Kerstbomen

De laatste dag zijn we terug in het Wasini Channel. We duiken aan de andere kant deze keer, onder de kust van het eiland. Hier is het koraalrif meer aaneengesloten tot het op 12 meter diepte overgaat in een zandbodem. Het zicht is vandaag ongeveer gelijk aan dat op een goede dag bij Bergse Diepsluis. Waarschijnlijk het gevolg van hevige regenval verder landinwaarts – het is regentijd en later horen we dat Mombasa en Diani Beach blank staan. We zwemmen langs vreemde constructies. Er staan metalen “kerstbomen” onder water waar kleine stukjes koraal aan hangen. We komen langs twee grote metalen tafels ook weer behangen met koraalstruikjes, flessen in een betonnen voet met koraaltakjes in de flessenhalzen en een langwerpig halfrond rek waar vooral veel zakpijpen op groeien. Aan het eind van het traject ligt een oude radiozendmast in drie delen geknakt, ook helemaal aangegroeid en een schuilplaats voor kleine baarzen, koraalvlinders en diklipvissen. Dit is het terrein van het Reefolution project voor koraalherstel, waar in de zomer studenten van de Wageningen Universiteit onderzoek doen naar de verschillende methoden om koraal op te kweken. Harm biedt de studenten onderdak en werkruimten in zijn Firefly Ocean Camp en ondersteunt het duiken. Er zijn nog geen koralen teruggeplaatst, al heeft Reefolution wel een paar plekken op het oog daar waar het rif door menselijk toedoen is beschadigd.

 

Gelukkig moeten we dat soort plekken met een vergrootglas zoeken. De riffen rond Wasini hebben ons verrast met hun uitbundigheid en grillige vormen. Een onontdekt, ongerept stukje zee waar je jezelf door een lichte stroming heel relaxed langs de koraalmuren kan laten meevoeren. Klein spul is er in overvloed. Groot spul dan weer niet. Tenzij de dolfijnen aan het lawaai van de persluchtduiker wennen en je tijdens de duik komen opzoeken. De volgende keer toch maar snorkelen!

 

Shimba Hills National Park

Wie aan Kenia denkt, denkt aan wildparken. Met leeuwen, luipaarden, olifanten en giraffen. Op een uur rijden van Shimoni ligt Shimba Hills. Met 18 vierkante kilometer is het een van de kleinere reservaten in Kenia. In een bergachtig landschap van tropisch regenwoud en savanne zie je hier giraffen, bosolifanten, buffels en gazellen. Het is de enige plek in Kenia waar je de sabelantilopen kunt zien. Om de olifanten uit de omringende dorpen te houden worden steeds meer hekken geplaatst. Ondanks beheer door 50 rangers worden nog steeds stukjes reservaat ’s nachts platgebrand en tot akkertjes gemaakt. Er zijn ongeveer 700 olifanten in Shimba Hills en ze komen steeds vaker in conflict met de omringende bewoners. Gids Jacob vertelt dat een paar jaar geleden 50 olifanten uit het park zijn gehaald en over de weg naar Tsave zijn gebracht. Ze zijn allemaal teruggelopen. ‘De natuur laat zich niet dwingen,’ aldus Jacob.

 

Shimba Hills is goed te bezoeken op de laatste dag voor je terugvliegt. Heb je meer tijd dan kun je een meerdaagse excursie doen naar Tsave, een van de grootste parken van Kenia en thuis van de Big Five.

 

___________________________________________________

Kenia praktisch

KENIA is een republiek in Oost-Afrika. Het land grenst in het noorden aan het onrustige Ethiopië en Somalië. In het zuiden ligt Tanzania. Het land beslaat bijna 152.000 vierkante kilometer en telt 47 miljoen inwoners. De hoofdstad is Nairobi. De toeristensector in Kenia heeft nog steeds last van het negatieve reisadvies dat is afgekondigd na de aanslag op het Westgate-winkelcentrum in Nairobi, in september 2013. Het wegennet is in verschrikkelijke staat en autorijden na donker wordt afgeraden.

KLIMAAT: Tropisch. Kenia is het hele jaar door goed te bezoeken. Van maart tot en met mei valt de meeste regen.

REIS: Wij vlogen met Turkish Airlines die een vaste lijndienst onderhoudt van Amsterdam naar Istanbul en dan door naar Mombasa. De vluchten sluiten goed op elkaar aan. Totale vliegtijd ongeveer 12 uur. Je mag 30 kilo bagage meenemen.

VALUTA: Keniaanse Shilling. 100 Keniaanse Shilling is € 0,93. Er zijn geldautomaten in Mombasa maar daar zit je ver vandaan. Hotels en lodges accepteren VISA en Mastercard.

VACCINATIES: Aanbevolen zijn Hepatitis A en DTP. www.ggdreisvaccinaties.nl

VEILIGHEID: Kenia is over het algemeen een veilig land. Wel is er in Nairobi zo veel criminaliteit dat de stad inmiddels spottend “Nairobbery” wordt genoemd. Ook in Mombasa ga je beter niet met kostbaarheden de straat op. Voor het noorden van het land geldt een negatief reisadvies in verband met activiteiten van Al-Shahaab. Zie de reisadviezen op www.rijksoverheid.nl.

TAAL: Swahili, Engels.

ELEKTRICITEIT: 220 Volt. Driepolige stekker (Engels model).

SOORT DUIKEN: Bootduiken, driftduiken, nachtduiken. Geschikt voor alle niveaus.

 

Deze reis kwam tot stand in samenwerking met Eigenwijze Duikreizen en Pilli Pipa / Firefly Ocean Camp. www.ewdr.com